آیا میدانستید اوتیسم شدید یا همان سطح ۳، یکی از پیچیدهترین انواع اختلالات طیف اوتیسم است که زندگی روزمره افراد را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد؟ این نوع اوتیسم با چالشهای بزرگی مانند مشکلات گفتاری، حساسیتهای حسی و تعاملات اجتماعی همراه است. در این مقاله از خانه رشد میخواهیم به بررسی علائم اوتیسم شدید بپردازیم و اهمیت تشخیص زودهنگام این علائم را برای بهبود کیفیت زندگی این افراد توضیح دهیم.
اوتیسم شدید یا سطح 3 چیست؟
شدید که بهعنوان اوتیسم سطح 3 نیز شناخته میشود، نوعی از اختلال طیف اوتیسم است که در آن افراد به حمایت بسیار زیادی نیاز دارند. این افراد معمولاً در مهارتهای اجتماعی، گفتار، و ارتباط غیرکلامی دچار مشکلات جدی هستند و رفتارهای کلیشهای و تکراری شدیدی نشان میدهند. حساسیت حسی بالا، نیاز به روالهای ثابت، و چالشهای رفتاری مانند پرخاشگری یا خودآزاری از ویژگیهای بارز این سطح از اوتیسم است. افراد مبتلا معمولاً قادر به زندگی مستقل نیستند و به مراقبت و پشتیبانی شبانهروزی نیاز دارند.
نامهای دیگر اوتیسم شدید یا اوتیسم سطح ۳
اوتیسم شدید با نامهای مختلفی شناخته میشود که هرکدام ممکن است در منابع مختلف به کار بروند. برخی از این نامها شامل اوتیسم کلاسیک، اوتیسم کانر (بر اساس نام پزشکی که برای اولین بار این نوع را توصیف کرد)، و اوتیسم با عملکرد پایین هستند. در بین جامعه اوتیسم، از اصطلاح اوتیسم با نیازهای حمایتی بالا بیشتر استفاده میشود، چراکه این نام بهخوبی نیاز به پشتیبانی ویژه و مراقبت دائمی این افراد را توصیف میکند.
تفاوتهای اوتیسم شدید و خفیف
تفاوت اصلی بین اوتیسم شدید و اوتیسم خفیف در سطح تواناییهای اجتماعی، ارتباطی و نیاز به حمایت است. افراد مبتلا به اوتیسم خفیف میتوانند تا حدی مستقل باشند و مهارتهای اجتماعی و ارتباطی بهتری داشته باشند، درحالیکه افراد مبتلا به اوتیسم شدید معمولاً غیرکلامی هستند و در برقراری ارتباط یا انجام کارهای روزمره دچار مشکل هستند. همچنین، حساسیت حسی و رفتارهای کلیشهای در اوتیسم شدید به مراتب بیشتر است.
علائم اوتیسم شدید
علائم اوتیسم شدید چیست؟ اختلال اوتیسم طیفی از اختلالات رشدی عصبی است که عمدتا با علائمی همچون نقص در مهارتهای اجتماعی، کلامی و غیر کلامی، اصرار بر یکنواختی و علایق محدود، حرکتهای تکراری و کلیشه ای، عدم همدلی و ارتباط چشمی و گستره دیگری از نشانه ها مشخص میگردد. این علائم در کودکان مبتلا به اوتیسم به اشکال و شدت های متفاوتی بروز می کند.
علائم گفتاری در اوتیسم شدید
افراد با اوتیسم شدید معمولاً توانایی گفتاری محدودی دارند یا بهطور کامل غیرکلامی هستند. در بسیاری از موارد، این افراد نمیتوانند نیازها یا احساسات خود را از طریق زبان بیان کنند. حتی اگر گفتار داشته باشند، معمولاً شامل تکرار کلمات یا جملات بدون درک واقعی معنای آنهاست. برای مثال، ممکن است عباراتی را بارها تکرار کنند یا لحن و آهنگ صدایشان غیرمعمول باشد.
مشکلات حسی در اوتیسم شدید
کودکان مبتلا به اوتیسم با مشکلات حسی متنوعی روبرو هستند که بر رفتارهای آنها تأثیر میگذارد. برخی از آنها به نورهای روشن یا صداهای بلند حساسیت بیش از حد دارند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به تحریکات حسی پاسخ ندهند یا به دنبال آن باشند. برای مدیریت این مسائل، ارزیابی کامل و برنامهریزی دقیق ضروری است. استفاده از ابزارهایی مانند هدفونهای حذفکننده صدا، لباسهای نرمتر و ایجاد محیطی منظم میتواند به کاهش استرس و بهبود سازگاری کودکان کمک کند. حمایت مستمر خانواده و متخصصان نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی این افراد دارد.
تعاملات اجتماعی در اوتیسم شدید
تعامل اجتماعی برای افراد مبتلا به اوتیسم شدید اغلب چالشبرانگیز است. آنها ممکن است نتوانند تماس چشمی برقرار کنند، به نام خود پاسخ دهند یا احساسات دیگران را درک کنند. این ویژگیها میتواند باعث شود که منزوی شوند و در برقراری ارتباط مؤثر با دیگران ناتوان باشند. حتی بازیهای گروهی یا رعایت قوانین ساده اجتماعی میتواند برای آنها دشوار یا غیرممکن باشد.
علائم اوتیسم شدید چگونه تشخیص داده میشود؟
توجه داشته باشید که وجود یک یا دو مورد از علائم بالا برای تشخیص اوتیسم کافی نیست. هیچ آزمایش پزشکی خاصی برای تشخیص قطعی اوتیسم وجود ندارد و برای تشخیص صحیح، متخصص باید با توجه به مسیر رشد طبیعی کودکان در هر سنی تعامل و ارتباطات کودک را مشاهده کند و پس از مصاحبه با والدین و مراقبین تشخیص دهد و مشاورات لازم را ارائه دهد. گرچه اوتیسم درمان قطعی ندارد ولی شناسایی زودهنگام و اقدام مناسب بسیار اهمیت دارد. پزشکان از روشهایی مانند مصاحبه با والدین، بررسی سابقه رشدی کودک و استفاده از ابزارهایی نظیر ADOS (برنامه مشاهده تشخیصی اوتیسم) و M-CHAT (نسخه اصلاحشده چکلیست اوتیسم برای کودکان نوپا) بهره میبرند. این ابزارها بر اساس رفتارهای اجتماعی، تواناییهای ارتباطی و نشانههای حسی طراحی شدهاند. معاینه زودهنگام در سنین 18 تا 24 ماهگی، کلید اصلی برای شناسایی به موقع اوتیسم و شروع مداخلات درمانی مؤثر است.
علائم اوتیسم شدید معمولا از چه سنی تشخیص داده میشود؟
این سوال بسیاری از والدینی است که فرزندشان با اوتیسم می جنگد. علائم اوتیسم شدید معمولاً در سنین پایین ظاهر میشوند و قابل تشخیصاند. در اغلب موارد، این علائم بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی مشاهده میشوند، اگرچه در برخی کودکان ممکن است زودتر نیز ظاهر شوند. علائم شامل مشکلات تعامل اجتماعی، رفتارهای تکراری، و حساسیتهای حسی است. با این حال، تشخیص قطعی ممکن است تا ۳ سالگی یا بیشتر طول بکشد. شناسایی زودهنگام این علائم بسیار مهم است، زیرا مداخلات زودهنگام میتوانند تأثیر بسزایی در بهبود مهارتهای اجتماعی و شناختی کودک داشته باشند.
چالشهای افراد مبتلا به اوتیسم شدید
کودکان مبتلا به اوتیسم با چالشهای زیادی در حوزههای ارتباط اجتماعی، رفتار و بازی مواجه هستند. آنها معمولاً نمیتوانند دوستیهای معنیدار برقرار کنند، به دلیل نداشتن علاقه به همسالان یا ناتوانی در برقراری مکالمه. این کودکان ممکن است زبان محدودی داشته باشند و رفتارهای تکراری مثل تکان دادن دست یا چینش وسایل نشان دهند. تغییرات کوچک در زندگی روزمره میتواند باعث استرس شدید آنها شود. والدین نیز با احساسات متضادی چون خشم، غم و گناه در مدیریت زندگی فرزندانشان مواجهاند. حمایت جامعه از والدین و آموزشهای تخصصی میتواند مسیر زندگی آنها را بهبود بخشد.
خودآزاری و رفتارهای پرخاشگرانه
خودآزاری و پرخاشگری در افراد مبتلا به اوتیسم شدید معمولاً به دلیل مشکلات ارتباطی، اضطراب، یا بار حسی بیشازحد رخ میدهد. آنها ممکن است سر خود را بکوبند، به پوست خود آسیب بزنند، یا رفتارهای تهاجمی مانند گاز گرفتن یا ضربه زدن به دیگران نشان دهند. این رفتارها اغلب راهی برای بیان ناراحتی یا درد هستند.
مشکلات جسمی در اوتیسم شدید
افراد مبتلا به اوتیسم شدید ممکن است با مشکلات جسمی خاصی مانند اختلالات گوارشی، کمخوابی، یا مشکلات حرکتی مواجه شوند. نقص در پردازش حسی میتواند این مشکلات را تشدید کند. همچنین، برخی از این افراد با بیماریهای همزمانی مانند سندرم X شکننده، توبروس اسکلروزیس، و صرع دست و پنجه نرم میکنند که نیازمند مراقبتهای پزشکی ویژه است.
سندرم X شکننده چیست؟
سندرم X شکننده یک بیماری ژنتیکی است که به دلیل خاموش شدن یک ژن در کروموزوم X ایجاد میشود و موجب مشکلات یادگیری، اختلالات رفتاری، و تأخیر در تکامل گفتار و زبان میشود. این سندرم در کودکان باعث اضطراب، رفتارهای تکانشی، و مشکلات خواب میشود. تحقیقات نشان داده است که این بیماری که علت سادهای دارد، میتواند با فناوریهای پیشرفته درمان یا حتی معالجه شود. پیشرفتهایی در ژندرمانی و جایگزینی پروتئین برای این بیماری به امید یافتن درمان قطعی ادامه دارد. حمایت از تحقیقات FRAXA میتواند به بهبود زندگی این بیماران و توسعه درمانهای مؤثر کمک کند.
توبروس اسکلروزیس و اوتیسم
توبروس اسکلروزیس یک بیماری ژنتیکی نادر است که باعث ایجاد تومورهای خوشخیم در اندامهای مختلف مانند مغز، قلب، و کلیهها میشود. این بیماری در کودکان مبتلا به اوتیسم شدید شیوع بیشتری دارد و میتواند مشکلاتی مانند تشنج و ناتوانیهای شناختی را ایجاد کند. درمان شامل مدیریت علائم و نظارت پزشکی مداوم است.
صرع در افراد اوتیسمی
صرع یکی از مشکلات شایع در افراد مبتلا به اوتیسم شدید است. ارتباط بین اوتیسم و صرع به دلیل اختلالات عصبی مشترک است. صرع و اوتیسم اغلب بهصورت همزمان در افراد مشاهده میشوند. تحقیقات نشان میدهد که حدود ۱۲٪ از افراد مبتلا به اوتیسم به صرع نیز دچار هستند، که این میزان در زنان و دختران بیشتر است. همچنین، ۶٪ از افراد مبتلا به صرع به اوتیسم نیز مبتلا هستند، و این میزان در مردان و پسران بیشتر دیده میشود. مدیریت صرع شامل استفاده از داروهای ضدتشنج و نظارت دقیق بر وضعیت فرد است تا کیفیت زندگی آنها بهبود یابد.
امید به زندگی و طول عمر افراد دارای اوتیسم سطح ۳
امید به زندگی در افراد مبتلا به اوتیسم سطح ۳ معمولاً کوتاهتر از میانگین جامعه است و در برخی برآوردها بین ۳۵ تا ۴۰ سال تخمین زده میشود. این کاهش امید به زندگی عمدتاً به دلیل مشکلات جسمی همزمان مانند صرع، اختلالات گوارشی، و خودآزاری است.
در یک مطالعه که در سالهای 1998 تا 2018 انجام شد، مشخص شد که 6.4٪ از افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD) در میانگین سنی 39 سال فوت کردهاند، که این میزان تفاوت قابلتوجهی با میانگین امید به زندگی کلی دارد. این آمار تأکیدی است بر تأثیر اوتیسم سطح 3 بر طول عمر افراد مبتلا. برای بهبود شرایط و افزایش کیفیت زندگی این افراد، باید بر مدیریت مشکلات پزشکی، پشتیبانی حرفهای، و ایجاد محیطهای امن و کماسترس تمرکز کرد. مداخلات درمانی مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی، و برنامههای جامع رفتاری میتوانند به بهبود مهارتها و کاهش چالشهای روزمره کمک کنند.
درمان اوتیسم شدید
روش درمانی خاصی برای درمان اوتیسم شدید وجود ندارد با این وجود پیشنهاداتی در جهت کاهش و تعدیل علائم این سطح از اوتیسم مطرح شده است که شامل برخی موارد زیر است:
- بررسی شرایط جسمی و مشکلات حسی: با توجه به نیازهای خاص فرد مبتلا، بهبود رژیم غذایی و رفع مشکلات جسمی او میتواند نقش مهمی در مدیریت اوتیسم داشته باشد.
- آموزش مهارتهای ارتباطی: بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم شدید ممکن است به گفتار دست پیدا نکنند. برای کمک به برقراری ارتباط، میتوان روشهایی مانند استفاده از کیبورد یا صفحات ارتباطی را آموزش داد.
- ایجاد محیط مناسب و حداکثر ثبات: کودکان مبتلا به اوتیسم، بهویژه در سطح شدید، به تغییرات محیطی حساس هستند و این تغییرات میتواند استرس و بیقراری آنها را افزایش دهد. کنترل شرایط محیطی و حفظ ثبات توصیه میشود.
- درمانهای غیردارویی: مراجعه به گفتاردرمانی و کاردرمانی از اولویتهای درمانی برای بهبود تواناییهای ارتباطی و حرکتی فرد مبتلا است.
- درمانهای دارویی: با تشخیص پزشک متخصص، ممکن است داروهایی برای کاهش مشکلاتی مانند بیخوابی، پرخاشگری یا اضطراب تجویز شوند.
استفاده از داروها در درمان اوتیسم شدید
برای مدیریت علائم اوتیسم شدید، داروهای ضدروانپریشی مانند ریسپریدون و آریپیپرازول معمولاً برای کاهش پرخاشگری و رفتارهای خودآزار استفاده میشوند. همچنین، داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب به کاهش اضطراب و تثبیت خلقوخوی این افراد کمک میکنند.
ترکیب درمانهای غیرپزشکی
درمانهای غیرپزشکی از جمله تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، کاردرمانی، گفتاردرمانی، و موسیقیدرمانی میتوانند به بهبود مهارتهای اجتماعی، شناختی، و ارتباطی کمک کنند. این روشها با استفاده از فعالیتهای ساختاریافته و تمرینات هدفمند، تواناییهای فرد را تقویت کرده و کیفیت زندگی او را ارتقا میدهند.
گفتاردرمانی برای اوتیسم شدید
گفتاردرمانی یکی از بخشهای مهم درمان برای کودکان مبتلا به اوتیسم است، زیرا این کودکان معمولاً با مشکلات گفتاری، ارتباط غیرکلامی و تعاملات اجتماعی روبرو هستند. این روش به بهبود تواناییهای گفتاری، ارتباطی و اجتماعی کمک میکند.
مداخله زودهنگام و ارائه حمایتهای لازم به این کودکان میتواند آنها را برای داشتن یک زندگی موفق مشابه همسالانشان آماده کند. برنامه گفتاردرمانی با ارزیابی اولیه و تعیین اهداف شخصی برای هر فرد آغاز میشود. انتخاب یک درمانگر مناسب با نیازهای کودک از اهمیت بالایی برخوردار است.
کاردرمانی و بازیدرمانی
کاردرمانی به تقویت مهارتهای حرکتی و هماهنگی بدن کمک میکند. با استفاده از تمرینات حرکتی و فعالیتهای عملی، این روش توانایی انجام فعالیتهای روزمره را بهبود میبخشد. بازیدرمانی نیز به کاهش استرس، بهبود تمرکز، و توسعه مهارتهای اجتماعی و شناختی افراد کمک میکند.
فیزیوتراپی برای مشکلات جسمی اوتیسم شدید
افراد مبتلا به اوتیسم شدید اغلب دچار مشکلات حرکتی مانند ضعف تعادل یا هماهنگی عضلانی هستند. فیزیوتراپی با تمرکز بر تقویت عضلات، بهبود تعادل و افزایش تحرک، این مشکلات را کاهش میدهد.
راهکارهایی برای بهبود زندگی افراد دارای اوتیسم شدید
بهبود زندگی افراد مبتلا به اوتیسم شدید نیازمند مشارکت خانواده، متخصصان، و جامعه است. پشتیبانی حرفهای، تغییر در محیط خانه، فرصتهای آموزشی ویژه، و حمایت جامعه از جمله اقداماتی هستند که میتوانند کیفیت زندگی این افراد را ارتقا دهند و چالشهای آنها را کاهش دهند.
پشتیبانی حرفهای برای خانوادهها
خانوادهها میتوانند با دریافت کمک از متخصصان اوتیسم مانند کاردرمانگران، گفتاردرمانگران، روانشناسان و روانپزشکان، برنامههای درمانی مؤثری را برای فرزندانشان طراحی کنند. این متخصصان با ارائه مشاوره و برنامههای مداخلهای، خانوادهها را برای مدیریت بهتر چالشها و بهبود رفتارهای کودک راهنمایی میکنند. حضور در جلسات گروههای حمایتی نیز به والدین کمک میکند تا تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و از حمایت روانی برخوردار شوند.
تغییرات در محیط خانه
محیط خانه باید برای افراد اوتیسمی ایمن و آرامشبخش باشد. برای کاهش استرس و تحریکهای حسی، میتوان از نورهای ملایم، صداهای آرام، و فضاهای ساختاریافته استفاده کرد. همچنین، بهتر است وسایل خطرناک دور از دسترس باشند و فضایی برای بازی و فعالیتهای آرامشبخش فراهم شود. خانوادهها میتوانند با ایجاد یک روال مشخص در زندگی روزمره، احساس امنیت و پیشبینیپذیری را برای فرزندشان تقویت کنند.
فرصتهای آموزشی برای افراد اوتیسمی
آموزشهای ویژه میتوانند به افراد مبتلا به اوتیسم کمک کنند تا مهارتهای اجتماعی، ارتباطی و زندگی روزمره را یاد بگیرند. حضور در مدارس ویژه یا استفاده از برنامههای آموزشی در منزل با معلمان آموزشدیده، از جمله راهکارهای مؤثر است. برنامههای آموزشی ساختاریافته مانند روش TEACCH و رفتاردرمانی ABA نیز به این افراد کمک میکنند تا بهتر با محیط سازگار شوند و تواناییهای خود را توسعه دهند.
پشتیبانی جامعه از افراد اوتیسمی
جامعه نقش مهمی در بهبود زندگی افراد مبتلا به اوتیسم دارد. ایجاد زیرساختهای مناسب مانند فضاهای آموزشی و تفریحی ویژه، ارائه خدمات توانبخشی رایگان یا با هزینه کم، و افزایش آگاهی عمومی درباره اوتیسم، میتواند به این افراد کمک کند تا بهتر در جامعه مشارکت کنند. همچنین، برگزاری کارگاهها و رویدادهای اجتماعی میتواند فرصتهای ارتباطی بیشتری را برای این افراد فراهم کند و پذیرش آنها را در جامعه افزایش دهد.
5 نکته مهم در رابطه با اوتیسم شدید
شناخت بهتر اوتیسم شدید و آگاهی از نکات مهم آن میتواند به والدین، مربیان، و متخصصان کمک کند تا با چالشهای این شرایط بهتر مواجه شوند و کیفیت زندگی کودکان را بهبود ببخشند. در ادامه به پنج نکته مهم در این زمینه میپردازیم.
اهمیت تشخیص زودهنگام علائم اوتیسم شدید
تشخیص زودهنگام علائم اوتیسم شدید نقش حیاتی در بهبود وضعیت کودک دارد. با شناسایی سریع این علائم در سنین پایین، میتوان برنامههای مداخلهای مانند رفتاردرمانی، کاردرمانی و گفتاردرمانی را زودتر آغاز کرد. این اقدامات میتوانند به توسعه مهارتهای اجتماعی، ارتباطی و شناختی کودک کمک کنند و فرصت بیشتری برای همگام شدن با همسالانش فراهم سازند.
تفاوتهای فردی در علائم اوتیسم شدید
هر کودک مبتلا به اوتیسم شدید ویژگیها و نیازهای منحصر به فردی دارد. برخی ممکن است مشکلات بیشتری در ارتباطات کلامی داشته باشند، در حالی که دیگران با حساسیتهای حسی شدید یا رفتارهای تکراری دست و پنجه نرم میکنند. این تفاوتها نشان میدهند که هر کودک نیازمند برنامه درمانی و حمایتی متناسب با شرایط خود است.
تاثیر محیط مناسب بر مدیریت اوتیسم شدید
ایجاد محیطی ساختاریافته و آرام میتواند نقش مهمی در مدیریت علائم اوتیسم شدید داشته باشد. استفاده از نورهای ملایم، صداهای آرامشبخش، و رعایت یک روال مشخص در زندگی روزمره میتواند استرس کودکان اوتیسمی را کاهش دهد و از بحرانهای رفتاری پیشگیری کند. طراحی یک فضای ایمن و حمایتکننده در خانه و مدرسه نیز تأثیر زیادی بر بهبود کیفیت زندگی این افراد دارد.
نقش صبوری در مواجهه با علائم اوتیسم شدید
جالب است بدانید که صبوری و برخورد منطقی از سوی والدین و مراقبان، کلید موفقیت در مواجهه با چالشهای اوتیسم شدید است. رفتارهای تکراری، مشکلات ارتباطی و حساسیتهای حسی ممکن است والدین را دچار ناامیدی کند، اما حفظ آرامش و نشان دادن حمایت بیقید و شرط به کودک، میتواند اعتماد به نفس و احساس امنیت او را افزایش دهد.
اهمیت دریافت پشتیبانی حرفهای در درمان اوتیسم شدید
کمک گرفتن از متخصصانی مانند کاردرمانگران، گفتاردرمانگران و پزشکان متخصص اوتیسم میتواند نتایج چشمگیری در بهبود علائم داشته باشد. این افراد میتوانند برنامههای درمانی متناسب با نیازهای کودک طراحی کنند و به والدین آموزش دهند که چگونه با چالشها روبهرو شوند. حضور یک تیم حرفهای حمایتی، نه تنها به کودکان اوتیسمی، بلکه به والدین آنها نیز کمک میکند تا با اطمینان بیشتری این مسیر را طی کنند.
سوالات متداول
علائم اوتیسم شدید در چه سنی بیشتر تشخیص داده میشود؟
علائم اوتیسم شدید معمولاً در سنین 2 تا 3 سالگی تشخیص داده میشوند، اما در برخی موارد ممکن است زودتر هم قابل شناسایی باشند.
آیا اوتیسم شدید قابل درمان است؟
درمان قطعی برای اوتیسم شدید وجود ندارد، اما با استفاده از روشهای درمانی و آموزشی میتوان علائم را بهبود بخشید و مدیریت کرد.
عوامل موثر در بروز اوتیسم شدید چیست؟
عوامل ژنتیکی و محیطی نقش مهمی در بروز اوتیسم دارند، اما علت دقیق این اختلال هنوز به طور کامل مشخص نیست.
آیا افراد مبتلا به اوتیسم شدید میتوانند زندگی مستقلی داشته باشند؟
زندگی مستقل برای این افراد بستگی به شدت علائم و میزان حمایت خانواده و جامعه دارد و معمولاً به کمکهای طولانیمدت نیاز دارند
آیا اوتیسم شدید همیشه با مشکلات جسمی همراه است؟
بسیاری از افراد اوتیسمی مشکلات جسمی مثل صرع یا حساسیتهای حسی دارند، اما این موضوع در همه افراد صدق نمیکند.
سخن پایانی
شناخت علائم اوتیسم شدید و درک چالشهای این افراد، قدمی اساسی برای حمایت از آنها و خانوادههایشان است. با آگاهی، تشخیص بهموقع و استفاده از روشهای درمانی مناسب، میتوان شرایطی فراهم کرد که زندگی این افراد بهبود یابد و فرصتهای بهتری برای رشد و شکوفایی آنها ایجاد شود. حمایت جامعه و خانواده در این مسیر بسیار حیاتی است.