آیا تاکنون به این فکر کردهاید که اوتیسم نه یک اختلال ساده، بلکه دریایی از تفاوتها و پیچیدگیهایی است که هر فرد را به شیوهای منحصربهفرد تحت تأثیر قرار میدهد؟ اوتیسم نه یک حالت ثابت، بلکه یک طیف گسترده است که هر فردی را به شکل متفاوتی درگیر میکند. انواع طیف اوتیسم با ویژگیهای متنوع، از خفیفترین تا شدیدترین علائم، دستهبندی میشوند و شناخت دقیق این انواع اتیسم به والدین و مراقبان کمک میکند تا حمایت مؤثرتری ارائه دهند. در این مقاله از خانه رشد میخواهیم درباره انواع اوتیسم صحبت کنیم، ویژگیهای هر نوع را بررسی کنیم و توضیح دهیم که چگونه شناخت بهتر این طیف میتواند مسیر درستی برای مدیریت و درمان فراهم کند.
اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک اختلال عصبی-رشدی است که بر نحوه ارتباطات اجتماعی، رفتارها و پردازش اطلاعات در افراد تأثیر میگذارد. این اختلال در طیفی از شدتها و علائم مختلف ظاهر میشود و معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده میشود.
تعریف اختلال طیف اوتیسم
این اختلال از دوران نوزادی یا اوایل کودکی آغاز میشود و در طول زندگی فرد باقی میماند. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در مهارتهای کلامی و غیرکلامی، تعاملات اجتماعی، و انجام فعالیتهای روزمره با چالشهایی روبهرو شوند. این اختلال با رفتارهای تکراری و الگوهای خاص در علایق و فعالیتها همراه است. ویژگیهای اوتیسم در افراد مختلف میتواند متفاوت باشد؛ به همین دلیل، آن را طیف اوتیسم مینامند.
چرا اوتیسم یک طیف است؟
بر اساس گزارشهای جهانی، از هر 100 کودک، یک نفر به نوعی از انواع طیف اوتیسم مبتلا است. این آمار نشاندهنده گستردگی و تنوع علائم در میان افراد مبتلا است.
اوتیسم به دلیل تنوع گستردهای که در شدت و نوع علائم در افراد مختلف دارد، به عنوان یک “طیف” شناخته میشود. برخی از افراد ممکن است علائم خفیفی داشته باشند و تقریباً به صورت مستقل زندگی کنند، در حالی که برخی دیگر به حمایت بیشتری نیاز دارند و در برقراری ارتباط یا انجام کارهای روزمره دچار مشکلات جدیتری هستند. این تفاوتها میتوانند شامل مهارتهای اجتماعی، تواناییهای زبانی، و میزان حساسیت به محیط باشند. این انعطافپذیری در تظاهر علائم باعث میشود که اوتیسم را به عنوان یک اختلال پیوسته و متغیر در نظر بگیرند. همین ویژگی، نیاز به رویکردهای درمانی و حمایتی متناسب با نیازهای فردی هر بیمار را برجسته میکند.
انواع اوتیسم بر اساس شدت (سطوح 1، 2، و 3)
اختلال طیف اوتیسم بر اساس شدت علائم و نیاز به حمایت در زندگی روزمره به سه سطح تقسیمبندی میشود. این درجهبندی به متخصصان کمک میکند تا بهترین نوع حمایت و درمان را برای هر فرد مشخص کنند.
سطح 1 (خفیف)
اوتیسم سطح 1 که به عنوان اوتیسم با عملکرد بالا نیز شناخته میشود، با چالشهای اجتماعی و رفتارهای تکراری ملایم تا متوسط همراه است. افراد مبتلا معمولاً در شروع مکالمه، درک نشانههای غیرکلامی و حفظ روابط اجتماعی دچار مشکل هستند. تماس چشمی محدود یا اجتناب از آن نیز از نشانههای رایج این سطح است. حساسیتهای حسی مانند واکنش شدید به نور، صدا یا بوهای خاص، همراه با رفتارهای تکراری مانند تکان دادن دست یا تکرار کلمات، از دیگر ویژگیهای این افراد است. علاقه شدید به موضوعات خاص و جزئیات، ترجیح به روتینهای روزمره و مقاومت در برابر تغییرات نیز دیده میشود. همچنین، درک طنز، استعاره و زبان غیرمستقیم برای این افراد دشوار است. این نشانهها هرچند ملایم به نظر میرسند، اما تأثیر زیادی بر زندگی روزمره فرد دارند.
سطح 2 (متوسط)
اوتیسم سطح 2 یک اختلال عصبی-رشدی با شدت متوسط است که بر ارتباطات اجتماعی، تعاملات و رفتار فرد تأثیر میگذارد. بر اساس معیارهای DSM-5، افراد مبتلا به این سطح از اوتیسم دچار مشکلات مداوم در مهارتهای ارتباطی کلامی و غیرکلامی هستند. این افراد در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی موفقیت کمی دارند و در ابراز احساسات یا اشتراکگذاری علایق با دیگران دچار نقص هستند.
رفتارهای تکراری و محدود نیز از ویژگیهای اصلی این سطح است. این رفتارها شامل حرکات تکراری، اصرار بر یکنواختی در برنامهها و علایق محدود و شدید است. افراد مبتلا ممکن است به محرکهای حسی واکنشهای غیرعادی نشان دهند. علائم معمولاً در دوران کودکی ظاهر میشوند و باعث اختلال قابلتوجه در عملکرد اجتماعی و شغلی میشوند. این علائم نمیتوانند صرفاً با ناتوانی ذهنی یا تأخیر رشدی توضیح داده شوند. تشخیص زودهنگام و درمان حرفهای برای این افراد ضروری است.
سطح 3 (شدید)
اوتیسم سطح 3 شدیدترین نوع اوتیسم است و نیاز به حمایت بسیار گستردهای دارد. افراد در این سطح معمولاً با مشکلات جدی در ارتباطات، فعالیتهای روزمره و مدیریت رفتارهای خود مواجه هستند. بسیاری از آنها غیرکلامی هستند یا مهارتهای ارتباطی بسیار محدودی دارند و از ابزارهایی مانند تختههای تصویری یا دستگاههای کمکی برای برقراری ارتباط استفاده میکنند. رفتارهای تکراری و محدود این افراد میتواند عملکرد روزمره و استقلال آنها را به شدت مختل کند.
سطوح اوتیسم بیشتر به میزان حمایتی که فرد نیاز دارد اشاره دارد، نه به شدت غیرقابلتغییر علائم. با حمایت مناسب، ممکن است افراد در طول زمان پیشرفت کرده و نیاز به حمایت کمتری پیدا کنند. هدف از حمایت، تطبیق با نیازهای هر فرد در هر سطح از طیف است تا کیفیت زندگی بهتری برای آنها فراهم شود.
انواع اوتیسم بر اساس نوع اختلال
اختلال طیف اوتیسم شامل دستهبندیهای مختلفی است که بر اساس نوع و شدت علائم تقسیمبندی میشوند. این دستهبندیها به پزشکان و متخصصان کمک میکند تا درمان و حمایت مناسبی را برای هر فرد تعیین کنند.
درخودماندگی (اوتیسم کلاسیک)
درخودماندگی یا اوتیسم کلاسیک معمولا اولین موردی است که با شنیدن اوتیسم به آن اشاره خواهد شد . در دسته بندی جدید اختلالات طیف اوتیسم بسیاری از انواع آن زیرمجموعه همین دسته هستند. از علائم در خودماندگی، توانایی پایین در برقراری ارتباط و وجود رفتارهای کلیشه ای و تکرار شونده است.
سندرم اسپرگر
سندرم اسپرگر بخشی از اختلالات طیف اوتیسم است و با چالشهای اجتماعی، زبان پیچیده، و علایق خاص و محدود شناخته میشود. افراد مبتلا معمولاً در ارتباطات غیرکلامی، مانند خواندن حالات چهره و زبان بدن، مشکل دارند و ممکن است رفتارهای اجتماعی نامناسب یا غیرمعمول داشته باشند. آنها اغلب دچار محدودیت در برقراری تماس چشمی هستند و ممکن است اجتماعی منزوی باشند.
از نظر زبانی، این افراد معمولاً تواناییهای کلامی بالایی دارند و از واژگان پیچیده استفاده میکنند، اما مکالماتشان اغلب یکطرفه است و بر علایق شخصی متمرکز میشود. آنها معمولاً زبان را به صورت لفظی درک میکنند و در تشخیص معنای استعاره یا طعنه مشکل دارند.
علایق خاص و شدید، مانند تسلط بر موضوعات خاص (مانند نقشههای مترو)، یکی دیگر از ویژگیهای بارز است. افراد مبتلا ممکن است در هماهنگی حرکتی و فعالیتهای گروهی مانند ورزش دچار چالش شوند. آنها همچنین حساسیتهایی به نور، صدا، یا بافتهای خاص دارند و با تغییر در روتین روزمره به سختی کنار میآیند.
اگرچه این افراد اغلب از هوش متوسط یا بالاتر برخوردارند، اضطراب و افسردگی میتوانند بر کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارند. این سندرم معمولاً به عنوان اوتیسم با عملکرد بالا شناخته میشود.
اختلال فراگیر رشد (PDD)
گروهی از اختلالات که با تاخیر در رشد چندین مهارت و عملکرد اساسی از جمله تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباط مشخص می شوند. این اختلال از آسپرگر شدیدتر و از اوتیسم خفیف تر است و در زیرمجموعه اختلالات طیف اوتیسم قرار می گیرد. افراد مبتلا ممکن است نشانههایی از هر دو طیف را داشته باشند، اما علائمشان بهاندازه اوتیسم کلاسیک شدید نیست. این اختلال اغلب به عنوان “اوتیسم غیرمعمول” نیز شناخته میشود و با تأخیر در مهارتهای اجتماعی، ارتباطی و رفتاری همراه است.
اختلال فروپاشی دوران کودکی (CDD)
نادر ترین و شدید قسمت از طیف این اختلال است. این کودکان مهارت های مختلفی که کسب کرده اند را از دست می دهند و به شدت پسرفت می کنند. این اختلال معمولاً بین سنین ۲ تا ۴ سالگی ظاهر میشود و باعث بروز رفتارهای تکراری و مشکلات شدید در تعاملات اجتماعی میشود. افراد مبتلا به این نوع اوتیسم به حمایت بسیار زیادی در طول زندگی خود نیاز دارند.
دستهبندی اوتیسم بر اساس ریشه اختلال
اختلال طیف اوتیسم میتواند بر اساس عوامل مختلفی که به ریشه بروز این اختلال بازمیگردند، دستهبندی شود. این تقسیمبندی به متخصصان کمک میکند تا مشکلات اساسی هر فرد را شناسایی کرده و رویکردهای درمانی مناسبتری ارائه دهند.
اختلال در زبان
اوتیسم اختلال در زبان عمدتاً با مشکلات زبانی و گفتاری همراه است. افراد مبتلا ممکن است در یادگیری زبان تأخیر داشته باشند یا مهارتهای زبانی را که قبلاً کسب کردهاند، از دست بدهند. برای مثال، کودکی که در ابتدا قادر به صحبت کردن بوده، ممکن است به مرور زمان توانایی بیان کلمات یا جملات را از دست بدهد. این اختلال باعث میشود که برقراری ارتباط مؤثر برای فرد دشوار شود و اغلب نیازمند مداخلات گفتاردرمانی است.
اختلال در هوش
اختلال در هوش به نقص در عملکردهای شناختی و هوشی اشاره دارد. این نوع اوتیسم میتواند باعث کاهش توانایی فرد در یادگیری، حل مسائل، و درک مفاهیم پیچیده شود. افراد مبتلا ممکن است در انجام وظایف ساده و حتی وظایف روزمره به کمک نیاز داشته باشند. این نوع اختلال میتواند بر تواناییهای تحصیلی، شغلی، و اجتماعی فرد تأثیر قابلتوجهی داشته باشد و اغلب نیازمند برنامههای آموزشی ویژه است.
اختلال رفتاری
اختلال رفتاری اوتیسم با مجموعهای از رفتارهای منحصربهفرد همراه است که در اینجا به پنج مورد مهم آن اشاره میکنیم. یکی از این رفتارها عدم درک شوخی و طعنه است؛ افراد مبتلا معمولاً همه چیز را بهصورت کاملاً مستقیم و لفظی برداشت میکنند و درک زبان استعاری برایشان دشوار است. رفتار دیگر استیمینگ است که شامل حرکات تکراری مانند تکان دادن دست یا تکان دادن بدن برای آرامش یا واکنش به هیجان است. حساسیت غذایی نیز شایع است، به طوری که افراد ممکن است تنها غذاهایی با بافت و دمای خاص را بپذیرند. اضطراب اجتماعی یکی دیگر از علائم است که میتواند منجر به بحرانهای احساسی یا از دست دادن کنترل شود. در نهایت، مدیریت خشم نیز چالشبرانگیز است، چرا که مشکلات ارتباطی میتواند منجر به ناامیدی و خشم شود. این رفتارها تأثیر زیادی بر زندگی روزمره افراد مبتلا به اوتیسم دارد.
اختلال ژنتیکی
این نوع اوتیسم اغلب با اختلالات ژنتیکی دیگر همراه است، مانند سندرم داون، سندرم رت، یا سایر سندرمهای مرتبط با رشد عصبی. چنین شرایطی معمولاً ناشی از جهشهای ژنتیکی یا مشکلات کروموزومی هستند. افراد مبتلا ممکن است علاوه بر علائم اوتیسم، ویژگیهای جسمی و ذهنی دیگری نیز داشته باشند که نیازمند توجه و مراقبت ویژه است. شناخت این نوع اختلال به پزشکان کمک میکند تا رویکردهای درمانی جامعتری ارائه دهند.
دلایل بروز اوتیسم
عوامل مختلفی ممکن است در بروز اوتیسم نقش داشته باشند که هنوز به طور قطعی تایید نشده اند. این عوامل شامل عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی است.
عوامل ژنتیکی
بسیاری از دانشمندان بر این باورند که ژن ها از عوامل اصلی بروز اوتیسم هستند و کودکانی که سابقه خانوادگی اوتیسم داشتند در معرص خطر بالاتری قرار دارند.
عوامل محیطی
مصرف داروها، الکل و دخانیات یا قرار گرفتن در معرض الودگی ها و سموم در زمان بارداری نیز احتمال بروز این اختلال را افزایش می دهد.
روشهای درمان و مدیریت اوتیسم
مدیریت اوتیسم شامل مجموعهای از روشهای توانبخشی و دارویی است که هدف آن کاهش علائم، بهبود مهارتها و افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا است. این رویکردها برای هر فرد با توجه به نیازها و شدت علائم اوتیسم تنظیم میشوند.
مطالعات نشان میدهد که بیش از 50٪ از افراد مبتلا به انواع اوتیسم از داروهایی مانند ملاتونین یا ضداضطرابها برای مدیریت علائمی مثل اختلال خواب و اضطراب استفاده میکنند.
روشهای توانبخشی
روشهای توانبخشی مانند کاردرمانی، گفتاردرمانی و رفتاردرمانی از جمله مؤثرترین راهها برای کمک به افراد مبتلا به اوتیسم هستند. کاردرمانی به بهبود مهارتهای حرکتی، اجتماعی و شناختی کمک کرده و استقلال فرد در زندگی روزمره را افزایش میدهد. گفتاردرمانی نیز نقش مهمی در تقویت تواناییهای زبانی و ارتباطی دارد و به افراد کمک میکند تا نیازها و احساسات خود را بهطور مؤثرتری بیان کنند. رفتاردرمانی، مانند تحلیل رفتار کاربردی (ABA)، بر کاهش رفتارهای نامطلوب و تقویت رفتارهای مثبت تمرکز دارد و تأثیر قابلتوجهی بر بهبود رفتارهای اجتماعی دارد.
خدمات جامع خانه رشد برای درمان کودکان اوتیسم
خانه رشد خدمات جامعی شامل غربالگری، گفتاردرمانی، کاردرمانی، رفتاردرمانی، شنواییشناسی، والد-مشاور، ویزیت و مربی در منزل، ارتوپدی، و ABA را برای کودکان اوتیسم ارائه میدهد.
روشهای دارویی
روشهای دارویی برای کنترل علائم مرتبط با اوتیسم مانند اضطراب، بیشفعالی، پرخاشگری و مشکلات خواب استفاده میشوند. این داروها به طور مستقیم اوتیسم را درمان نمیکنند، اما با کاهش علائم میتوانند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کنند. برای مثال، ملاتونین برای مشکلات خواب و داروهای ضداضطراب برای کاهش استرس و تحریکپذیری تجویز میشوند. ترکیب این روشها با برنامههای توانبخشی، تأثیر بیشتری در مدیریت اوتیسم دارد.
سوالات متداول درباره انواع اوتیسم
آیا اوتیسم قابل درمان است؟
اوتیسم درمان قطعی ندارد، اما با روشهای توانبخشی و دارویی میتوان علائم آن را مدیریت و کیفیت زندگی افراد را بهبود بخشید.
چطور میتوان نوع اوتیسم کودک را تشخیص داد؟
تشخیص اوتیسم توسط متخصصان با استفاده از ابزارهای ارزیابی، بررسی تاریخچه رشد و معاینات بالینی انجام میشود.
کدام نوع اوتیسم شایعتر است؟
درخودماندگی یا اوتیسم کلاسیک شایعترین نوع اوتیسم است و با مشکلات شدید ارتباطی و رفتارهای تکراری همراه است.
سخن پایانی
شناخت دقیق انواع طیف اوتیسم و آگاهی از ویژگیهای آن، اولین قدم برای ایجاد زندگی بهتر برای کودکان مبتلا به اوتیسم است. والدینی که اطلاعات بیشتری درباره انواع اوتیسم دارند، میتوانند با روشهای مناسبتری از فرزندان خود حمایت کرده و مسیر درمان را مؤثرتر پیش ببرند. با درک بهتر این انواع اتیسم و استفاده از روشهای مدیریتی صحیح، میتوان زندگی مستقلی برای افراد مبتلا فراهم کرد و آنها را در تحقق استعدادهای بالقوهشان یاری رساند.
گفتار درمانی و کاردرمانی از اوتیسم تا استعدادیابی کودکان
اگر میخواهید اطلاعات بیشتری درباره رشد و تربیت کودک، از دوران جنینی تا 7 سالگی و راهکارهای حل مشکلات 1000 روز اول زندگی بدانید، پیج ما را دنبال کنید. با آموزشهای تخصصی و کاربردی همراه شما هستیم!
