اتیسم در کودکان

 اختلال طیف اتیسم یا ASD،اختلالی ست که علائم آن در سالهای ابتدایی کودک ( غالبا پیش ازسه سالگی) ظهور می یابد و مهم ترین ویژگی آن مشکل در برقراری ارتباط یا تعامل اجتماعی با اطرافیان است. مطابق گزارشهای آماریCDC  در سال 2020 از هر ۵۴ کودک یک نفر از آن تشخیص  اختلال طیف اتیسم گرفته و این اختلال در پسران بیشتر از دخترها دیده میشود. محققان ژنتیک را بزرگترین و مهم ترین علت اتیسم در کودکان میدانند.اتیسم در اغلب موارد بدون وجود هرگونه اختلال پزشکی و به تنهایی رخ میدهد

همانگونه که از نام این اختلال نیز پیداست، اتیسم در کودکان یک طیف است یعنی از خفیف تا شدید تغییر می یابد و شدت علائم در کودکان مختلف متفاوت بوده که تشخیص گذاری این امر به عهده ی متخصصین مربوطه با استفاده از معیارهای تشخیصی راهنمای تشخیصی DSM5  می باشد.

بعلاوه  ذکر این نکته ضروری ست که اتیسم را نباید همان کم توانی ذهنی بدانیم؛ چرا که این دو اختلال متفاوت بوده اما ممکن است با یکدیگر همزمان رخ دهند.به علاوه اتیسم اختلالی life long یا به عبارتی در تمام طول زندگی همراه فرد است که با دریافت خدمات توانبخشی و درمانی مربوطه شدت علایم و نقایص عملکردی بسته به شرایط کودک تغییر می یابد. در این مطلب مروری کوتاه بر علایم، ارزیابی و درمان اتیسم در کودکان میپزدازیم.

علل اتیسم در کودکان

محققان ژنتیک را بزرگترین و مهم ترین علت میدانند.اگرچه اتیسم در اغلب موارد بدون وجود هرگونه اختلال پزشکی و به تنهایی رخ میدهد،که به آن اتیسم خالص میگویند.در این موارد تاریخچه ای از مشکلات تکاملی  و یا روانپزشکی نظیر اختلال اضطراب،دوقطبی و.. در خانواده ی کودک  دیده میشود.در اتیسم سندرومی، علایم بخشی از یک اختلال  پزشکی مانند سندروم های ژنتیکی  رت،داون،xشکننده یا ناهنجاریهای متابولیکی مانند فنیل کتونوریا میباشد.

علایم اتیسم در کودکان

مطابق با راهنمای تشخیصی وآماری اختلالات روانپزشکی ویراست پنجم یا DSM5 علایم اختلال طیف اتیسم در دو دسته ی کلی قرار میگیرند که شامل :

الف) مشکل پایدار در برقراری ارتباط یا تعامل اجتماعی در چندین موقعیت که به خاطر تاخیرهای عمومی رشد نیست و در سه خصوصیت خود را نشان میدهد

ب)الگوهای محدود و تکراری رفتار،علایق وفعالیت ها که حداقل باید 2 علامت نشان دهند.

این علایم همانگونه که ذکر شد باید در اوایل کودکی باشند و نیز سبب محدودیت در عملکرد روزمره شود.

الف) نقایص پایدار در برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی

1.مشکلاتی درروابط متقابل اجتماعی هیجانی

*پاسخ دهی و شروع کنندگی غیر طبیعی مانند استفاده از دیگران برای رسیدن به نیازها یا آغازگری اجتماعی غیر معمول مثل زدن دیگران

*شکست در مکالمات رفت و برگشتی به طوریکه کودک درخواستی برای رفع ابهام ندارد ،در پاسخ به نام خود ضعیف است،مکالمه را آغاز نمیکند ویا به شکل پراکنده صحبت میکند.

 *کاهش اشتراک علایق و هیجانات و عواطف نظیر اینکه لبخند متقابل اجتماعی ندارد

نقص در پاسخ به تشویق دارند و در تعاملات اجتماعی احساس خوشایندی نشان نمیدهد

در دلداری دادن به دیگران نقص دارد

دیگران در کارها سهیم نمیکنند

اشیای مورد علاقه ی خود را به دیگران چه با اشاره چه بدون آن نشان نمیدهد

 در توجه اشتراکی نیز نقص دارد یعنی کودک به آنچه والدش به او نشان میدهد یا اشاره میکند توجهی ندارد.

 *و در آخر تقلید اجتماعی ضعیف که در واقع کودک در مشارکت در بازیهای ساده ی اجتماعی نقص دارد.

 2.مشکلاتی در ارتباط غیر کلامی :

اختلال در تماس چشمی

در درک و استفاده ار ژست هایی مثل اشاره یا تکان دادن سر یا دست دچار مشکل هسنتد

نقص در استفاده و درک از حالات چهره مثل اخم،جدیت یا ناراحتی

مشکل در بلندی،زیروبمی،آهنگ،سرعت،ریتم،تکیه ی غیر طبیعی در گفتار

ناتوانی در انتقال هیجانات از طریق کلمات و عبارات و تن صدا و ژستها

عدم هماهنگی تماس چشمی و کلمات

3.اختلال در ایجاد و حفظ ارتباط متناسب با سطح رشدی؛آگاهی و بینش اجتماعی

در فهم دیدگاه های دیگران یا همان تئوری ذهن اشکال وجود دارد

مشکل در رفتار متناسب با موقعیت اجتماعی مانند رفتار در محیط رسمی یا غیر رسمی

 هیجانات مثل خندیدن در موقعیت های نامناسب را به شکلی نامناسب ابراز میکنند

از قواعد اجتماعی همچون رعایت نوبت درمکالمه آگاه نیست

به بی علاقگی فرد مقابل در مکالمات توجهی ندارند

نداشتن توجه به اینکه از محیط بازی یا حتی مکالمه طرد شده است

نداشتن بازی تخیلی

در دوست یابی دچار مشکل می شوند

در گروه های کودکان بازی نمیکند و نسبت به همتایان علاقه ای ندارد یا محدود است،تعاملی محدود با دیگران دارد،به طور کلی فعالیت های تنهایی را ترجیح میدهد

ب)الگوهای محدود و تکراری رفتار،علایق وفعالیت ها که حداقل باید 2 علامت نشان دهند.

1.گفتار یا حرکات یا استفاده از اشیا به شکل کلیشه ای یا تکراری همچون:

داشتن گفتارغیرطبیعی و نامفهوم و واژه سازی

 پژواک گویی بدین معنا که به طور فوری یا با تاخیر عبارات یا کلمات و یا حتی دیالوگ هارا تکرار میکنند

داشتن زبان درجامانده به این معنا که کودک یک کلمه را مدام تکرار میکند حتی وقتی مرجع آن کلمه وجود نداشته باشد

معکوس سازی ضمایر دارد مثلا جای “تو” میگوید “من”

برای ارجاع به خود از نامش استفاده میکند

داشتن صداسازی های تکراری مثلا حلقی یا شبیه نویز،جیغ،زمزمه ی تکراری

حرکات تکراری دست مانند دست زدن و تکان دادن دست یا بال بال زدن

خم و راست شدن و پیچ و تاب خوردن  و روی پنجه راه رفتن

شکلک های غیر طبیعی صورت

سایش دندان ها یا دندان قروچه

چیدن وسایل روی هم و حتی ردیف کردن آنها

2.چسبندگی به روتینها(توالی های ویژه و غیر معمول) و مقاومت در برابر تغییرات

واکنش بیش از اندازه به تغییرات جزئی مثل تغییر اتاق خواب یا  چیدمان اتاق

ناتوانی در درک شوخی یا کنایه یا طعنه

سوالات تکراری در باره ی یک موضوع مشخص

3. علایق خیلی محدود یا ثابت به شکل غیر طبیعی

علاقه و اشتعال ذهنی به اعداد و یا حروف،غذا یا رنگ خاص ویا وسیله ی خاص بازی

4. واکنش پذیری زیاد یا کم به محرکات حسی

واکنش زیاد به صدا یا خیلی کم(انگار اصلا نمیشنود)

علاقه ی شدید یا  بیزاری از لمس

بوکردن اشیا

ارزیابی و درمان اتیسم در کودکان

ارزیابی و درمان هر کودک منحصر به فرد بوده وباید توسط تیمی از متخصصان شامل تیمی از شامل پزشکان ،روانپزشکان و متخصصین مغز و اعصاب اطفال ،گفتاردرمانگران،کاردرمانان و راونشناسان کودک صورت گیرد.تشخیص گذاری از طریق مشاهدات رفتاری و با استفاده از ابزارهای معتبر مانند آزمون Gars صورت میگیرد.هم چنین متخصصان حیطه های کاری خود را به شکل دقیق و براساس ابزار های استاندارد مربوطه انجام میدهند. در برخی موارد نیز تستهای پزشکی برای بررسی مشکلات ژنتیکی و یا تشنج و صرع صورت میگیرند.درمانها به شکل توانبخشی (گفتاردرمانی و کاردرمانی و رفتاردرمانی) در صورت لزوم دارو درمانی باتوجه به شرایط و شدت اختلال میباشد.

در مطالب آتی به این مهم میپردازیم.