بیش فعالی یا اختلال تمرکز یا ADHD نوعی از اختلالات رشد در دوران کودکی میباشد که ممکن است تا بزرگسالی نیز همراه فرد باشد. کودکان مبتلا به این اختلال پر جنب و جوش هستند، تمرکز پایین و محدود دارند، حرکات تکانشی دارند و در کنترل خود ناتوان هستند. میتوان با استفاده از روشهای تربیتی مناسب توسط والدین و مربیان و متخصصان، به کنترل علائم آن کمک کرد. درمان بیش فعالی بدون دارو، درمانی ماندگار تر و با ریسک بازگشت کمتر میباشد و وابستگی و خطرات کمتری را نیز برای کودک به همراه دارد.
انواع روشهای درمان بیش فعالی بدون دارو
رفتار درمانی ، این نوع درمان که درمان شناختی هم نامیده میشود، میتواند علائم ADHD را در کودک کاهش دهد و به او کمک کند تا احساس بهتری داشته باشد. این روش اغلب بر شناسایی و تغییر افکار در جهت تغییر رفتار متمرکز میباشد.کودکان مبتلا به ADHD اکثرا دارای مشکلات بهداشت روان از قبیل اضطراب یا افسردگی میباشند که این روش درمان بیش فعالی بدون دارو، به این موارد نیز کمک خواهد کرد.
رفتار درمانی برای والدین
به عنوان بخشی از رفتار درمانی، والدین در کلاسی شرکت میکنند یا با یک متخصص ADHD ملاقات کرده تا چگونگی مدیریت علائم در کودک را یاد بگیرند و به کنترل آنها توسط خود کودک نیز کمک کنند.
رفتار درمانی برای معلمان
در این برنامه از روشهای درمان بیش فعالی بدون دارو، معلمان روشهایی را برای آسانتر شدن کار با کودکان مبتلا به ADHD فرامیگیرند. از آنجایی که به صورت تخمینی، ۱۰ درصد از کودکان مبتلا به ADHD میباشند، این آموزش میتواند برای بسیاری از دانش آموزان و معلمان کمک کننده باشد.
مربیگری، روش درمان بیش فعالی بدون دارو
از جدیدترین انواع روشهای درمان بیش فعالی بدون دارو میباشد. در این روش مربیان _که مربی اجرایی یا مربی سازمانی نامیده میشوند_ همان درمانگر یا پزشک نیستند. برخی از این مربیان میتوانند درمانگر دارای مدرک یا متخصص پزشکی باشند اما در طول مربیگری از تکنیکهای متفاوتی استفاده خواهند کرد. مربیان به کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD کمک میکنند تا مهارتهای مدیریت کننده علائم خود را یاد بگیرند. به عنوان مثال، به مبتلایان در هدف گذاری، حل مسئله و مدیریت زمان کمک میکنند.
نوروفیدبک
نوروفیدبک یا آموزش مغزی یا بیوفیدبک EEG شامل قراد دادن یک کلاه دارای سنسورهای خاص بر روی پوست سر کودک، جهت بررسی و نظارت امواج مغزی او میباشد. هنگامی که کودک این کلاه را روی سر خود میگذارد، یک بازی کامپیوتری را به وسیله مغز خود انجام میدهد که به او کمک میکند درباره مغز خودش مواردی را یاد بگیرد.
ایده کلی این روش درمان بیش فعالی بدون دارو این است که یادگیری درباره مغز و نحوه و چگونگی کنترل آن، میتواند به کاهش علائمADHD در کودک کمک کند. هرچند هنوز حکم قطعی درباره این روش صادر نشده است اما استفاده از آن هیچگونه عوارض جانبی نداشته و برخی تحقیقات بهبود برخی کودکان در زمینه توجه، مدیریت زمان و متمرکز ماندن روی یک عمل خاص را نشان دادهاند. همچنین گفته شده این روش باعث کاهش رفتارهای تکانشی و بیقراری نیز میشود.
موسیقی درمانی
اکثر کودکان مبتلا به ADHD با استرس و اضطراب نیز دست و پنجه نرم میکنند. موسیقی میتواند بسیار آرامش بخش باشد بنابراین برخی از متخصصان تصور میکنند موسیقی راه خوبی جهت درمان بیش فعالی بدون دارو میباشد. علاوه بر آن، موسیقی آغاز، پایان و ریتم دارد و برخی کارشناسان بر این باور اند که این ساختار میتواند به این کودکان کمک کند تا از پس اعمال روزمره خود بربیایند.توجه شود که این روش نمیتواند جایگزین دارو درمانی یا رفتار درمانی شود و اغلب در کنار سایر روشهای درمانی استفاده میشود.
ورزش
دیده شده که ورزش منظم میتواند بسیاری از علائم ADHD را از بین ببرد. ورزش توجه کودکان را بالا برده و روحیه آنها را تقویت میکند. احتمال کارهای خطرناک را کاهش میدهد و همچنین به خواب کودکان نیز کمک میکند.گفتنی است که همه این موارد به دلیل تاثیر ورزش و فعالیت بر افزایش میزان دوپامین، سروتونین و نوراپینفرین در مغز میباشد که همه این هورمونها باعث افزایش توجه و تمرکز در کودک خواهد شد.
خواب منظم
درصورتیکه که کودک دارای خواب منظم باشد، شاهد تسریع روند بهبودی در او خواهیم بود. مشکل در خواب شبانه در اکثر کودکان مبتلا به ADHD دیده میشود. برای کاهش مشکلات خواب روشهایی توصیه میشود:
- تنظیم زمان خواب کودک
- خاموش کردن تمامی وسایل الکتریکی از قبیل موبایل، کامپیوتر و تلوزیون یک ساعت قبل از زمان خواب کودک
- کاهش فعالیتهای بدنی کودک در زمانهای نزدیک به ساعت خواب
رژیم غذایی سالم
تعداد اندکی از تحقیقات نشان دادهاند که پس از قطع مصرف هرگونه مواد غذایی که دارای رنگهای مصنوعی بودند، علائم ADHD در برخی از کودکان بهبود مییابد. سطح مناسب اسیدهای چرب امگا ۳ و سایر مواد معدنی مانند روی نیز ممکن است کمک کننده باشد، اما تا کنون هیچ مدرک قابل استنادی وجود ندارد که یک نوع رژیم غذایی خاص میتواند علائم را تا حد زیادی مهار، و یا بیش فعالی را درمان کند.
مراقبتهای کایروپراتیک
این گزینه یک روش بحث برانگیز در درمان بیش فعالی بدون دارو میباشد. متخصصان جراحی معتقد اند که برخی مشکلات ستون فقرات مانند خارج از راستا بودن، ممکن است نقشهایی در علائم ADHD داشته باشند. یک مطالعه نشان داده است که برخی از کودکان مبتلا به ADHD ممکن است از این روش جراحی سود ببرند.