در این مقاله سعی بر آن است به تمرینات نقص توجه بپردازیم که بتواند توجه و تمرکز کودکان دارای اختلال ADD و یا ADHD را افزایش دهد لذا پیش از آن بهتر است به تعریف ADD و علائم و نشانه‌های آن بپردازیم.همانطور که اکثر مردم می دانند اگر شما به کسی یا چیزی توجه داشته باشید به آن نگاه می کنید، گوش می دهید و یا به دقت درباره آن فکر می کنید. بنابراین نقص توجه به این معنی است که فرد نمی تواند متمرکز شود و یا متمرکز بماند؛ به این اختلال ADD یا نقص توجه به گفته می‌شود.
علائم بی توجهی
بی توجهی یا اختلال ADDطیف گسترده‌ای از علائم را در بر می گیرد :
_ به راحتی حواسشان پرت می‌شود و حواس پرت به نظر می رسند حتی زمانی که مستقیماً با آنها صحبت می کنید.
_ در پیگیری دستورالعمل ها به مشکل می‌خورند.
_ مرتکب اشتباهات زیادی از نوع بی دقتی می شوند.
_ تکالیفی که بر عهده آنها قرار می‌گیرد مانند تکالیف مدرسه یا کارهای خانه یا انجام نمی شوند و یا ناتمام باقی می مانند.
_ از فعالیت‌هایی که نیازمند به کارگیری ذهن به شکل طولانی مدت اند دوری می‌کنند.
_ فراموش کارند.
_ بی حال و بی تفاوت هستند.
_ در مدرسه تنبل و بی حواس به نظر می آیند.
_ روی یک وظیفه نمی‌مانند و باقی ماندن بر روی یک فعالیت برایشان بسیار دشوار است.
_ وسایل شخصی خود را مرتباً گم می‌کنند.
_ ظرفیت توجه آنها محدود است و کودک غالباً از توجه به جزئیات ناتوان است.
رابطه ی ADD و ADHD
همان طور که گفته شد فرد مبتلا بهADD یا نقص توجه نمی‌تواند متمرکز شود یا روی یک فعالیت متمرکز بماند و زمانی که به شکل خیلی جدی تر این عدم تمرکز اتفاق بیفتد احتمالاً پای اختلال دیگری به نام بیش فعالی یا ADHD در میان است. کودک ADD لزوماً بیش فعال و تکانشی نیست؛ چه بسا آرام و ساکت است. این درحالی است که کودک ADHD رفتارهای بیش فعالی و تکانشی را علاوه بر نقص توجه از خود نشان می دهد.
درمان و تمرینات نقص توجه
درمان نقص توجه مانند بیش فعالی شامل ترکیبی از درمان دارویی و رفتار درمانی است. برخی از متخصصان پزشکی رژیم‌های غذایی برای بی توجهی پیشنهاد می کنند که می تواند نتایج مثبت محدودی را در بعضی از کودکان ایجاد کند. ضمنا این نکته حائز اهمیت است که پروتکل های درمانی صرفاً به مدیریت علائم کمک می کنند و این اختلال را درمان نمی کنند!
بخش اساسی درمان نقص توجه رفتار درمانی است. در رفتار درمانی روتین هایی به کودک آموزش داده می‌شود و کودک باید از آنها پیروی کند. زمانی که کودک موفق می‌شود؛ والدین و درمانگر با تشویق و جایزه از او استقبال می کنند. در این فرایند هم والدین و هم محیط آموزشی و معلم بایستی تمام عوامل حواس پرتی کودک را حذف کنند و مهارت های سازمان یافته کودک را بهبود بخشند.
مهارت های مورد نیاز برای بهبود توجه
_ظرفیت توجه به خود کودک شناسانده شود.
_برای انجام یک تکلیف توسط کودک بهتر است آن تکلیف را به بخشهای کوچکتر خرد کنید.
_سیستم های انگیزشی و پاداش دهی را برای انجام تکلیف به کار ببرید.
_ در ابتدا باید والدین همراه کودک باشند و در انجام بخشهای مختلف یک وظیفه بر کار او نظارت کنند.
_ فعالیت ها شکل تعاملی به خود بگیرند.
_سعی کنید فرایند حل مسئله به شکل عینی تری اتفاق بیفتد.
چند تمرین کاربردی برای بهبود توجه
به خاطر داشته باشید که بهبود توجه در کودکانی که اختلال نقص توجه دارند به یکباره اتفاق نمی افتد و نیازمند تلاش بسیار از سوی والدین، معلم و درمانگر کودک است، پس ناامید نشوید و در قالب تمرین‌هایی که گفته می‌شود بارها و بارها با کودکتان تکرار و تمرین کنید.
اگر کودک شما میتواند یک دقیقه به فعالیت به صورت ممتد بپردازد توقع نداشته باشید که این یک دقیقه به یکباره تبدیل به ۱۵ دقیقه و یا ۳۰ دقیقه شود. تبدیل یک دقیقه به یک دقیقه و ۱۰ ثانیه هم برای این کودک پیشرفت خواهد بود.
برای بهبود توجه کودک مبتلا به نقص توجه باید این سه نکته را در نظر داشته باشید:
1) فعالیت هایی را انتخاب کنید که به اندازه کافی برای کودک سرگرم کننده باشد.
2) تکلیفی را برعهده ی کودک بگذارید که فعالیت‌های فیزیکی هم در آن جریان داشته باشند نه اینکه صرفاً با یک جا نشستن اتفاق بیفتد.
3) محرک های حسی متنوعی را در فعالیت ها به کار بگیرید.
تمرینات نقص توجه – بخش اول
کودکان تقریبا همه چیز را در حین بازی و تعامل یاد می گیرند؛ پس از آموزش جریان یک بازی و قوانین آن، یک بازی تعاملی با والدین می تواند نقش مهمی را در بهبود توجه ایفا کند.
کاری که بسیاری از کودکان دارای اختلال نقص توجه انجام می‌دهند این است که وسایل بازی را بیرون می ریزند و آنها را رها می کنند. شما باید در وهله اول بازی را به کودک آموزش بدهید و پس از آن بازی را به شیوه نوبت گیری انجام دهید. از حرکات و سر و صدا های بامزه و جذاب برای کودکتان در روند بازی استفاده کنید. شما می توانید درشروع بازی خودتان را نا آزموده یا ناشی نشان دهید. با این کارها توجه کودک بیشتر به سمت بازی جلب خواهد شد.
به جای اینکه مستقیماً قطعات بازی و غذا یا پازل را به کودک بدهید؛ توجهش را با حرکات، میمیک صورت و سر و صدا جلب کنید و تا جایی که کودک توان صبر در برابر آن را داشته باشد، ادامه دهید.
هم چنین میتوانید از زنگ های فانتزی به عنوان پاداش برای کودک استفاده کنید. زمانی که کودک تکلیف را به پایان برساند میتواند زنگ را به صدا در بیاورد. گاهی چند دستورالعمل را همراه یکدیگر کنید و زنگ را تکلیف اخر قرار بدهید. به عنوان مثال از کودک بخواهید قطعه پازل یا بازیش را در جای مناسب بگذارد، سپس دور اتاق بدود و در آخر زنگ را به صدا در بیاورد. با این فعالیت از قانون ها پیروی کرده و روتین بازی را حفظ می‌کند، همین طور حافظه ی فعال تحریک شده و همزمان از چند دستورالعمل پیروی می کند، ضمن اینکه توجه اش را بربازی متمرکز نگاه می دارد و محدوده ی توجه گسترش می‌یابد.
تمرینات نقص توجه – بخش دوم
در هنگام کتاب خواندن گاهی به جای تورق سریع صفحات همراه کودک به تصاویر و جزئیات آنها اشاره کنید و به کودک یاد بدهید که به چیز های مختلفی که اسمشان را در داستان می‌شنود اشاره کند. این کار علاوه بر بهبود توجه برای کودک سرگرم کننده نیز هست.
در حین حباب بازی به جای اینکه فوراً حباب بسازید و در آن فوت کنید، پیش از شروع مقدمه سازی کنید. چندین ثانیه سعی کنید شروع یک بازی مهیج را به کودک وعده بدهید. صحبت ها و حرکات بدن و صورت شما باید برای کودک جذاب باشد تا توجه کودک قطع نشود. می توانید از سرنخ هایی برای شروع استفاده کنید که کودک برای شروع بازی راغب تر شود و در مواقع بعدی کودکان مبتلا به ADD سرنخ ها را همراه با شما به کار ببرد. همچنین می توانید قبل از فوت کردن برای ساخت حباب با کودک بشمارید و بعد این کار را انجام دهید. قبل از آنکه کودک خسته شود، پیش از رسیدن حباب به زمین با حرکت حباب برقصید، بشمارید، آواز بخوانید و یا دست بزنید. تا جایی که صبر کودک به شما اجازه می دهد یک فعالیت را ادامه دار کنید.
گاه قطعات بازی را میتوانید روی سرتان بگذارید و با هر بار عطسه یا یک حرکت نمایشی با خلاقیت خودتان قطعه پازل به پایین بیفتد و یا میتوان قطعات بازی را قایم کرد و با کودک به جستجوی آنها پرداخت. به این ترتیب فعالیتی که کودکانADD آن را در۴ ثانیه رها می‌کنند، میتوان تا ۱۵ دقیقه ادامه داد!
تمرینات نقص توجه – بخش سوم
در یک بازی میتوانید وسایل را در جعبه قایم کرد و وسایلی که با حرف خاصی شروع میشوند را همراه با کودک پیدا کنیم. گاهی اوقات شلوغ کردن جعبه و به هم ریختن آن ویا گاهی با تمیز کردن جعبه و حتی صحبت با وسایل داخل جعبه می توان توجه کودک را ادامه دار کرد.
همه این موارد و مثال های بسیار دیگری می توانند برای کودک دارای نقص توجه کمک کننده باشند اما به خاطر داشته باشید که این امر نیازمند تلاش پیوسته والدین، درمانگر و محیط آموزشی کودک است. قطعا در همان ابتدا موفقیت آنچنانی حاصل نخواهد شد پس صبور باشید و بارها و بارها با کودکتان تمرین کنید.
