اختلال طیف اوتیسم اختلالی عصبی-تکاملی است. این اختلال معمولا در دو سال اول زندگی قابل تشخیص است و به همین دلیل اختلالی تکاملی توصیف می شود. کودکان دارای اوتیسم از نظر شکل و شمایل ظاهری هیچ تفاوتی با هم سن و سالان خود ندارند؛ به طور مثال نمی توان گفت که کف دست بچه های اوتیسم، کف پا، اشکال صورت و … در کودکان اوتیسم با سایر کودکان متفاوت است؛ تنها علامتی که آنها را از کودکان عادی متمایز می کند رفتارهای آنهاست. اختلال طیف اوتیسم بر علایق فرد، نحوه ی ارتباط او با دیگران، یادگیری، بازی ها و رفتار های وی تاثیر می گذارد.
اختلال اوتیسم با مجموعه ای از علائم و نشانه ها تشخیص داده می شود که تنها پزشکان (روانپزشک اطفال، نورولوژیست اطفال و متخصص اطفال) و پیراپزشکان (آسیب شناس گفتار و زبان، کاردرمان و روانشناس کودک) صلاحیت تشخیص آن را دارند اما ما در ادامه به برخی از این علائم اشاره می کنیم.
پس فراموش نکنیم کف دست بچه های اوتیسم فرقی با دیگر بچه ها ندارد.
علائم اختلال طیف اوتیسم
■ ارتباط با دیگران
ناتوانی کودک در برقراری ارتباط با دیگران، والدین کودک را بیشتر از هرکدام از علائم اوتیسم اذیت می کند. کودک اوتیسم در دنیای خودش است. کودکی که در بده-بستان های اجتماعی و عاطفی شرکت نمی کند. بده-بستان هایی که لازمه ارتباط با دیگران است. این عدم تقابل ارتباطی ممکن است از تولد آشکار شود و از تماس چشمی ضعیف در نوزادی یا نوپایی شروع و تا مشکل در بازی های تعاملی در کودک پیش دبستانی یا ناتوانی در فهم پدیده ها از منظر دیگران در کودک دبستانی یا بزرگسال ادامه یابد.
■ تماس چشمی
بعضی از کودکان دارای اوتیسم تمام تلاششان را برای فرار از تماس چشمی می کنند. وقتی والدین در میدان بینایی شان قرار می گیرند سرشان را (یا نگاهشان را) بر می گردانند. برخی از آنها هم ممکن است خودشان یک تماس چشمی مختصر با دیگران برقرار کنند اما وقتی فرد مقابل سعی در برقراری ارتباط چشمی با آنها دارد، پاسخ نمی دهند.
■ زبان
کودکان دارای اوتیسم ممکن است فاقد کلام باشند، صحبت های دیگران را مرتب تکرار کنند که به آن «اکولیلیا» گفته می شود و یا گفتار روان بدون درک ظرافت های کلامی داشته باشند.
■ توجه مشترک
کودکان دارای اوتیسم در پیوستن به «توجه مشترک» با مشکل مواجه اند،یعنی نمی توانند همزمان با یک بزرگسال به یک شی نگاه کنند.
■رفتارهای تکراری ذهنی
ممکن است از عادات خاصی که کودکتان برای خود درست کرده است آگاه نباشید، لذا آن را ناخواسته به هم بزنید و کودکتان به هم بریزد. مثلا بر خلاف همیشه تصمیم بگیرید که کودکتان را بدون مسواک زدن دندانهای وی به تخت خواب ببرید. بعد از کلافگی زیاد متوجه خواهید شد که کودک عادات قبلی را به خاطر سپرده و نیاز دارد که امور همیشگی به یک روش اجرا شوند.
■ رفتارهای تکراری جسمی
روی انگشتان راه رفتن
بال بال زدن
پیچ و تاب انگشتان
دور زدن: دور اتاق چرخیدن، دور فرش چرخیدن، جلو عقب رفتن
شدت حرکات تکراری از کودکی به کودک دیگر متغیر است. این رفتارها اغلب در سنین پیش از دبستان مشهود می باشند و با افزایش سن کمتر دیده می شوند. هر چند گاه و بیگاه وقتی کودک هیجان زده یا مضطرب می شود، این حرکات باز می گردند.
■ بازی های کلیشه ای
بچه ها از طریق بازی بر دنیا مسلط می شوند. روند ظهور مهارت های بازی همچون سایر مراحل رشد شناختی، اجتماعی، زبانی و جسمی دارای یک الگوی مشخص می باشد.کودکان دارای رشد طبیعی از طریق بازی، یاد می گیرند، توانایی های شناختی شان را تقویت می کنند و مهارت های اجتماعی شان را به اوج می رسانند. اما بازی های کودکان اوتیسم دارای ماهیتی تکراری است. آنها جذب اشیا مکانیکی یا چیزهای عجیبی مثل یک کش یا یک رشته نخ می شوند و به جای اینکه از آنها در قالب بازی نمادین استفاده کنند بیشتر با آنها ور می روند و از ویژگی های حسی آنها بهره می برند.
■ پردازش حسی-حرکتی
کودکان دارای اوتیسم داده های حسی را متفاوت با دیگران پردازش می کنند. یک محرک که برای کودکان دیگر بی ضرر به حساب می آید ممکن است برای کودک دارای اوتیسم ناخوشایند و آزار دهنده باشد. یا محرکی که برای کودکان دیگر آزار دهنده و دردناک به حساب می آید هیچ واکنشی در کودک دارای اوتیسم بر نمی انگیزد.
■ شنوایی
واکنش های کودکان دارای اوتیسم به صدا، کاملا متنوع است. صداهای بلند، صدای هیاهو، آهنگ های موجود در جشن تولد یا عروسی و … برای آنها ناخوشایند است. لذا کودک اوتیسم در مواجهه با یک صدای ناخوشایند یا هنگامی که هیجان زده یا مضطرب می شود گوشش را با دست می پوشاند.
■ بینایی
کودکان دارای اوتیسم اغلب به سمت محرک های بینایی تکرار شونده کشیده می شوند. برای مثال، آن ها مجذوب اشیا چرخان یا اشیایی که از اشکال هندسی تکراری تشکیل شده اند مثل تور یا فنس هستند.
■ لامسه
کودکان اوتیسم اغلب مشتاق فشار های عمقی هستند و ممکن است از لمس سطحی (مثل برچسب های لباس) منزجر باشند. آنها ممکن است درگیر رفتار های جستجوی حس لمس مانند مالیدن یا لیسیدن اشیا باشند.
■ بویایی
بعضی از کودکان دارای اوتیسم برای بررسی اشیا و خوراکی ها آنها را بو می کنند. آنها ممکن است نسبت به بوهای خاص حساس باشند. علائمی که در این مطلب مورد اشاره قرار گرفت تنها تعدادی از علائمی است که در کودکان مبتلا به اوتیسم مشاهده می شود. همانطور که گفته شد کودکان مبتلا به اوتیسم از نظر ظاهری تفاوتی با هم سن و سالان خود ندارند بنابراین نمی توان ویژگی های ظاهری کودکان را معیاری برای تشخیص اوتیسم قرار داد. بنابراین؛ والدین می توانند در صورت مشاهده هر کدام نشانه های ذکر شده در این مقاله، جهت ارزیابی دقیق تر کودک خود به متخصصین مربوطه مراجعه نمایند.
