کاردرمانی کودکان بیش فعال یکی از راه های سودمند و تاثیرگذار در بهبود وضعیت این کودکان و کاهش مشکلات ناشی از این اختلال می باشد. کودکان بیش فعال بیش از اندازه تکانشگر اند، در تمرکز کردن با مشکل مواجه هستند، نمیتوانند آرام بنشیند و به جزئیات توجه کامل ندارند. این کودکان در حفظ تمرکز برای انجام کارهای روزمره را دچار مشکل هستند، اغلب فراموش کار اند و مکررا وسایل خود را گم میکنند و در زمان صحبت و تعامل با دیگران نیز توجه به صحبتهای طرف مقابل ندارند.
کاردرمانی کودکان بیش فعال معمولاً با بازی های هدفمند و سیستم های مبتنی بر پاداش و محرومیت ارائه شده و به آنها در حفظ استقلال در انجام کارهای روزمره و راحت تر شدن زندگی کمک می کند.
علل ایجاد بیش فعالی
شاید برخی گمان کنند که مواردی مثل مصرف زیاد قند ، تماشای زیاد و بیش از حد تلویزیون، عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر یا مشکلات خانوادگی و رفتار والدین در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. اما مطالعات انجام شده، تاثیر هیچ یک از این موارد را تایید نمیکنند. البته این عوامل میتوانند شدت علائم را بیشتر کنند اما شواهد آنقدر قوی نیست که بتوان آن ها را از عوامل ایجاد بیش فعالی دانست.
علل و عوامل ایجاد بیش فعالی اغلب ناشناختهاند اما تحقیقات نشان میدهند که ژنتیک نقش ۵۰ الی ۶۵ درصدی در ابتلا به این اختلال دارد.سابقه وجود بیش فعالی در اعضای خانواده و همچنین سابقه سایر اختلالات روانی همانند افسردگی، اضطراب، وسواس و…. در والدین، ریسک ابتلا به بیش فعالی را در کودکان افزایش میدهد.
علاوه بر ژنتیک عوامل دیگری نیز میتوانند ریسک ابتلا به بیش فعالی را افزایش دهند. مانند :
- آسیب مغزی
- قرار گرفتن مادر در دوران بارداری و یا خود کودک در سنین پایین در معرض آلودگی های محیطی مانند سرب
- مصرف الکل و دخانیات توسط مادر در دوران بارداری
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
کاردرمانی کودکان بیش فعال بر چه مهارت هایی تاثیر دارد؟
- نظم
- هماهنگی فیزیکی
- توانایی انجام کارهای روزمره مانند دوش گرفتن و مرتب کردن تخت به صورت درست و کامل
- کنترل سطوح انرژی کودک
کاردرمانی کودکان بیش فعال شامل پیشرفت در عوامل زیر می باشد :
سازماندهی و برنامه ریزی
کاردرمانگر به کودک آموزش می دهد که کارهای خود را به بخش های کوچک تر تقسیم کند و قدم به قدم آن ها را انجام دهد. با این روش از دستپاچگی کودک در حین کار جلوگیری نموده و کودک میداند که باید ابتدا از کجا شروع کند. این امر را میتوان با کارهای ساده مثل مدیریت تکالیف روزانه و سازماندهی جدول امور روزانه شروع کرد.
اطلاعات بصری و تصویری بهترین راه کمک به کودکان بیش فعال می باشد مانند کارت های عکس دار چک لیست برگه های یادداشت.
مشکلات پردازش حسی
طبق تحقیقات ۴۰ درصد کودکان بیش فعال دچار اختلال پردازش حسی نیز می باشند. این کودکان ممکن است واکنش های حسی بیش از حد و کمتر از میزان طبیعی را از خود بروز دهند، ورودی های حسی را به درستی درک نکنند و یا دارای اختلالات حرکتی حسی باشند.
کاردرمانگر سعی میکند با استفاده از روش های هدفمند و مفرح برای بهبود واکنش های حسی کودکان بیش فعال به آنها کمک کند تا در خانه و مدرسه با مشکلات مواجه نشوند همچنین به والدین و آموزگاران راهکارهایی برای مدیریت رفتار کودک در خانه و مدرسه ارائه می شود. این راهکار ها شامل فعالیت های سنگین و داشتن یک محل آرامش در مدرسه می باشند.
مهارت های حرکتی ریز و درشت
کارهای حرکتی ریز یا ظریف ماهیچه های کوچک را درگیر میکنند. کاردرمانی برای کودکان بیش فعال بهبود مهارتهای همچون دست خط شیوه گرفتن خودکار یا مداد قدرت دست و هماهنگی چشم و دست ها کمک می کند. پیشرفت در این مهارت ها در امور روزمره دیگر همچون گرفتن کارد و چنگال در دست و گره زدن بند کفش نیز کمک کننده خواهد بود.
کار های حرکتی درشت ماهیچه های بزرگ را درگیر می کنند. کاردرمانی کودکان بیش فعال به بهبود و پیشرفت اموری همچون هماهنگی در استفاده از هر دو سمت بدن، افزایش تعادل، افزایش قدرت تنه و مهارت های هماهنگی کلی کمک می کند. توسعه این مهارت ها باعث می شود که کودک فعالیتهایی همچون دوچرخه سواری و شنا را به تنهایی انجام داده و همچنین مشارکت تیمی بیشتری داشته باشد.
افزایش استقلال در کارهای روزانه
کاردرمانی کودکان بیش فعال به آن ها کمک خواهد کرد که توانایی انجام امور را مطابق سن خود داشته باشند. کار هایی همچون آماده کردن خود برای رفتن به مدرسه و جمع کردن کیف خود برای مدرسه.
کاردرمانگر از راههای مختلفی برای افزایش استقلال کودکان استفاده می کنند. کار هایی نظیر چارت های گرافیکی، چک لیست، دستورات تکرار شونده و تمرینات مکرر.
رفتار درمانی
کودکان بیش فعال اغلب رفتارهایی را نشان میدهند که میتواند برای دیگران مختل کننده باشد. رفتار درمانی به کاهش این رفتارها کمک می کند و اغلب به محض تشخیص این اختلال، رفتار درمانی را شروع می کنند.
اهداف اصلی رفتار درمانی یادگیری یا تقویت رفتارهای مثبت و کاهش و یا از بین بردن رفتارهای ناخواسته و مشکل زا می باشد. رفتار درمانی کودکان بیش فعال شامل موارد زیر می شود:
- آموزش والدین در مدیریت رفتار
- رفتار درمانی با خود کودک
- مداخلات رفتاری در کلاس درس و مدرسه