اختلال بیش فعالی و نقص توجه، یک اختلال رفتاری شایع میباشد که حدود ۸ الی ۱۰ درصد کودکان به آن مبتلا هستند. احتمال وجود این اختلال در پسران سه برابر دختران است اما علت این تفاوت همچنان ناشناخته میباشد. کودکان مبتلا به بیش فعالی بدون فکر عمل میکنند، بیش از اندازه تکانشگر اند و در تمرکز کردن با مشکلات زیادی رو به رو هستند. در این مطلب به بررسی سرگرمی برای بچههای بیش فعال می پردازیم.
آن ها غالبا متوجه هستند که اطرافیان چه انتظاری از آنها دارند اما براورده کردن این انتظارات برای آن ها دشوار است چرا که نمیتوانند آرام بنشینند، دقت کنند و به جزئیات توجه داشته باشند.
برخی از علائم بیش فعالی
- بیش از حد معمول فعالیت و تحرک دارند
- دائما و به راحتی حواسشان پرت شده و نمیتوانند حتی برای مدت کوتاهی مشغول یک عمل ثابت و واحد باشند
- تکانشی هستند و بدون فکر و ناگهانی دست به کار هایی میزنند
- تمرکز کردن برایشان بسیار سخت و دشوار است
- حرف شنوی کمی دارند
- در سازمان دادن کار ها با مشکل رو به رو هستند.
علل ایجاد بیش فعالی
شاید برخی گمان کنند که مواردی مثل مصرف زیاد قند ، تماشای زیاد و بیش از حد تلویزیون، عوامل اجتناعی و محیطی مانند فقر یا مشکلات خانوادگی و رفتار والدین در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. اما مطالعات انجام شده، تاثیر هیچ یک از این موارد را تایید نمیکنند. البته این عوامل میتوانند شدت علائم را بیشتر کنند اما شواهد آنقدر قوی نیست که بتوان آن ها را از عوامل ایجاد بیش فعالی دانست.
علل و عوامل ایجاد بیش فعالی اغلب ناشناختهاند اما تحقیقات نشان میدهند که ژنتیک نقش ۵۰ الی ۶۵ درصدی در ابتلا به این اختلال دارد. سابقه وجود بیش فعالی در اعضای خانواده و همچنین سابقه سایر اختلالات روانی همانند افسردگی، اضطراب، وسواس و…. در والدین، ریسک ابتلا به بیش فعالی را در کودکان افزایش میدهد.
بازی درمانی در کودکان بیش فعال
کودکان بیش فعال معمولا یک فعالیت را تا انتها به سر انجام نمیرسانند و آن را نیمه کاره رها میکنند. اما در هر صورت کودکان در سنین مدرسه برای یاد گرفتن درس ها و انجام تکالیف خود، نیازمند حدودی از توجه و تمرکز میباشند و اگر نتوانند توجه و تمرکز خود را حفظ و کنترل کنند، در یادگیری دروس، انجام تکالیف، خواندن و نوشتن و همچنین ریاضیات دچار مشکل میشوند. در موارد بسیار شدید، در درمان کودک بیش فعال باید ضمن بازی درمانی و رفتار درمانی، از دارو درمانی نیز استفاده شود.
بازی هایی مانند حل کردن انواع پازل ها، راه رفتن بر روی تخته های تعادلی، نقاشی و فعالیت های بدنی و ورزشی میتوانند در درمان اختلال بیش فعالی و فقدان توجه و تمرکز موثر باشند. بازی هایی همچون پازل، موجب افزایش توجه و تمرکز در مبتلایان به این اختلال میشود، در نتیجه استفاده از پازل ها میتواند مشکل عدم یادگیری در کودکان بیش فعال را که بخشی از آن به عدم تمرکز مربوط میشود را برطرف کنند.
استفاده از مدادهای رنگی، نقاشی و کتاب های رنگ آمیزی راه دیگری برای درمان این اختلال و افزایش تمرکز در کودکان بیش فعال میباشد. همچنین میتوانیم به کودکانی که سواد خواندن دارند، یک متن بدهیم و از آن ها بخواهیم زیر یک کلمه به خصوص در تمام طول متن را خط بکشند.
برای کنترل انرژی کودکان بیش فعال، باید از فعالیت های بدنی و ورزش ها و بازی هایی که در آن ها پریدن زیاد است استفاده کنیم.
اهداف و مقاصد بازی درمانی و سرگرمی برای بچه های بیش فعال
اهداف برای والدین
- یادگیری اصول و مهارت های مورد نیاز برای بازی درمانی
- رشد درک و نگرش واقع بینانه و منطقی نسبت به خود و کودک خود
- یادگیری چگونگی تشویق استقلال، مسئولیت پذیری و اعتماد به نفس در کودک
- رشد مهار های فرزند پروری موثر
اهداف برای کودکان
- تجربه کردن احساسات مثبت عزت نفس از طریق بازی و ارزش، اعتماد به نفس و شایستگی از طریق درک شدن و احساس پذیرش
- کاهش و یا از بین رفتن رفتار های مشکل ساز
- رشد مهارت های خود کنترلی، مستقل بودن و مسئولیت پذیری در کار ها
- یادگیری روش های مناسب در بیان و براورده کردن نیاز های خود
- رشد مهارت های حل مسئله
اهداف برای رابطه والد_کودک
- تقویت رابطه والد و کودک و افزایش حس اعتماد، امنیت و صمیمیت بین والد و کودک
- بهبود تعاملات درون خانوادهای و ابراز محبت
- افزایش سطح شادی، نشاط و لذت بین والد و کودک
- کاهش سطح استرس در خانواده و بهبود مهارت حل مسائل و مشکلات
مطالعات نشان دهنده این است که بازی درمانی باعث کاهش چشم گیر علائم بیش فعالی و نقص توجه میشود. در واقع میتوان از بازی درمانی به عنوان یک روش درمانی موثر برای کودکان و نوجوانان مبتلا به بیش فعالی بهره گرفت.
بازی و سرگرمی برای بچههای بیش فعال
ماز
ماز هایی متناسب با سن کودک خریداری کنید. بازی ها را از آسان آغاز کنید و با توجه به میزان پیشرفت کودک، سطح آنها را پیچیده تر کنید. درصورت پیشرفت کودک، حتما او را تشویق کنید. این بازی برای تقویت تمرکز، برنامه ریزی، تعیین توالی و سرعت پردازش بسیار موثر میباشد.
پازل
پازل ها فعالیت بسیار مناسبی برای کودکان بیش فعال میباشند. چرا که برای تقویت توجه، حافظه، انعطاف پذیری، تمرکز، انگیزه و خلاقیت بسیار کارامد هستند. تمرین را از پازل های ساده شروع کرده و به سمت پیچیده پیش بروید.
راه رفتن روی جدول
از کودک بخواهید مسافتی را روی جدول کنار خیابان راه برود و دستهای خود را به طرفین باز کند. این فعالیت تاثیر زیادی بر حفظ تعادل بدن و تمرکز کودک بیش فعال خواهد داشت.
فوت کردن شمع
شمعی را روشن کرده و از کودک میخواهیم شعله شمع را فوت کند، بدون خاموش شدن شعله. یعنی شعله فقط حرکت کند و خاموش نشود. ممکن است در ابتدا برای کودک سخت باشد اما سعی کنید تا با تمرین و تشویق موفق به انجام آن شود.
سرگرمی برای بچههای بیش فعال
راه رفتن با کتاب روی سر
در این بازی برای افزایش تمرکز کودکان، کتابی را روی سر کودک گذاشته و از او میخواهیم طول اتاق را طی کند بدون اینکه کتاب از روی سرش بیافتد. این بازی در حفظ و تقویت تعادل نیز نقش دارد.
بازی تفاوت ها
در این بازی دو تصویر به ظاهر کاملا مشابه را داریم که تفاوت هایی عمدی در آن وجود دارد. از کودک میخواهیم این تفاوت ها را از بین این دو تصویر بیابد. توجه داشته باشید هرچه این تفاوت ها جزئی تر باشند، بازی سخت تر و در نتیجه مناسب سنین بالاتر میباشد.
مکعب روبیک
مکعب روبیک یکی از بازی هایی است که انجام دادن آن علاوه بر تمرکز، به مهارت نیز احتیاج دارد. برای شروع میتوانیم از مکعب هایی استفاده کنیم که در هر وجه خود چهار مربع دارند.سپس در صورت موفقیت و پیشرفت، تمرین را سخت تر میکنیم.
