مجموعه پیچیده و ناهمگون از اختلالات رشدی عصبی (neurodevelopmental) و اختلال در روند رشد و تکامل مغز است که تا قبل از ۳ سالگی باعث بروز مشکلات رشدی میشود. در این مطلب به بررسی و بیان بهترین زمان درمان اوتیسم می پردازیم. به طور کلی کودکان طیف اوتیسم در دو حوزه زیر آسیب می بینند:
- نقایصی در ارتباطات و تعاملات اجتماعی
- الگوهای رفتاری، فعالیتها و علاقمندی های تکراری و محدود
این نشانه ها از اوایل دوران کودکی قابل مشاهده اند و فعالیت های روزانه فرد را محدود و یا مختل میکنند.
بسیاری از اوقات خانوادهها به واسطه اطمینان از علائم و امید به اینکه همه چیز به روال عادی بر خواهد گشت، از ارزیابی کودک توسط درمانگران سر باز می زنند و علائم قابل مشاهده را نادیده می گیرند.
تشخیص اختلال طیف اوتیسم میتواند بسیار مشکل باشد زیرا برای تشخیص این اختلال مانند بسیاری از بیماری ها تست آزمایشگاهی یا پزشکی وجود ندارد. به علاوه این اختلال طیف گستردهای از علائم را شامل میشود که کار تشخیص را دشوارتر میکند.
سن تشخیص اوتیسم
همانطور که گفته شد شروع مشکلات رشدی در این کودکان قبل از ۳ سالگی است هرچند برخی از والدین گزارش می کنند که کودک تا ۱۸_20 ماهگی رشد طبیعی داشته است و به تدریج مهارت های زبانی را از دست می دهد، علاقه آنها به اشیا کم میشود واز فعالیتهای اجتماعی کناره می گیرند.
منابع تشخیص این اختلال را در مراحل اولیه در ۱۴ ماهگی اعلام کرده اند اما تشخیص و استفاده از خدمات توانبخشی به طور معمول پس از ۳۰ ماهگی اتفاق می افتد. غربالگری اتیسم در مهد کودک ها و مراکز بهداشتی نیز از ۲ سالگی شروع می شود.
بهترین زمان درمان اوتیسم
طبق تحقیقات ۸۰ تا ۹۰ درصد خانوادهها پیش از ۲ سالگی کودک علائم غیر طبیعی کودک خود را تشخیص می دهند. بهترین زمان درمان اوتیسم طبق گایدلاین های درمانی مداخله بایستی بلافاصله پس از تشخیص اوتیسم و یا حتی مشکوک شدن به این اختلال توسط متخصص ذیصلاح انجام بگیرد. چراکه تشخیص اوتیسم در یک جلسه ارزیابی قابل انجام نیست و نیازمند مشاهده رفتارهای کودک در طولانی مدت است؛ از طرفی نمیتوان برای رسیدن به تشخیص نهایی صبر کرد و سن طلایی برای مداخله و درمان را از دست داد.
اهمیت مداخله زودهنگام درASD
تحقیقات نشان می دهند ارزیابی و مداخله زودهنگام برای اختلال اوتیسم میتواند تاثیر بسزایی بر رفع علائم و ایجاد مهارتها در کودک داشته باشد. مداخلات زودهنگام قبل از سن مهدکودک و از ۲ تا ۳ سالگی شروع می شوند. در این سنین مغز در حال شکلگیری و رشد است؛ بنابراین با داشتن انعطاف پذیری بیشتری نسبت به سنین بالا تغییر میکند. این انعطاف پذیری باعث تأثیر گذاری درمان در طولانی مدت خواهد بود.
به علاوه زمانی که کودک هنوز در سنین پایین قرار دارد، در ابتدا یک تاخیر رشدی وجود دارد ولیکن کودک از مسیر صحیح رشد خارج نشده است! اما زمانی که مداخله زودهنگام انجام نگیرد، این تأخیر رشدی به مرور به انحراف رشدی تبدیل می شود چرا که کودک نمی تواند انرژی مغز خود را از روشهای طبیعی مانند صحبت کردن، برقراری تعامل و ارتباط، نقاشی کردن، بازی کردن و… تخلیه کند؛ پس دست به رفتارهای غیر عادی میزند و کلیشه ها را شکل میدهد.
بنابراین هرچه کودک زودتر تحت درمان قرار بگیرد، احتمال اینکه در مسیر طبیعی رشد باقی بماند افزایش یافته و شانس او برای پیشرفت و یادگیری بیشتر خواهد بود.
آیا مداخله زودهنگام باعث درمان اوتیسم میشود؟
زمان طلایی برای درمان اوتیسم پیش از ۵ سالگی ست و هرچه در سنین پایین تری این اختلال تشخیص داده شود و درمان های توانبخشی شروع شود، احتمال طبیعی شدن نیز بیشتر است. براساس تجربیات انجام گرفته با مداخله زودهنگام برخی از کودکان تا حدی پیشرفت میکنند که دیگر در این طیف قرار نمی گیرند اما باید بپذیریم دربهترین حالت نیز در صورتی که کودکان مبتلا به اتیسم تشخیص صحیحی گرفته باشند، همیشه تا حدودی با هم سن و سالان خود متفاوتند.
به طور کلی بیشتر کودکانی که از طیف اتیسم خارج می شوند در موارد زیر اشتراک دارند:
- تشخیص به موقع و مداخله زودرس در سنین پایین
- بالا بودن میزان هوش نسبت به متوسط
- برتری در مهارتهای حرکتی و گفتاری
کودکان ASD در صورت درمان درست و به موقع می توانند در مدارس عادی درس بخوانند، مستقل شوند و کار داشته باشند. بنابراین بهتر است که والدین از علائم و نشانه های ابتلا به اوتیسم آگاه باشند و در صورت مشاهده آنها در اولین فرصت به مراکز درمانی و کلینیک های توانبخشی مراجعه کنند.
