توانبخشی به معنای بازتوانی و بازگرداندن توانایی از دست رفته فرد پس از یک واقعه، بیماری یا آسیب که منجر به محدودیت عملکردی در او شده به اوست. در توانبخشی برخلاف دیگر روش‌های درمان پزشکی، هیچ دارویی تجویز نمی‌شود و روند بازیافتن توانایی‌ها در فرد به شکل تدریجی است. بسیاری از بیماران، اغلب پس از توصیه پزشک به هر یک از انواع توانبخشی کودکان ، از بهبودی خود ناامید و دلسرد می شوند، در صورتیکه توانبخشی می‌تواند یک اتفاق مثبت در روند بهبودی و عاملی برای تسریع در رسیدن به سلامتی باشد. مشکلاتی که هر فرد پس از جراحی یا هر بیماری خاص دیگری تجربه می‌کند، بسته به نوع بیماری و شدت جراحت و همچنین میزان موفقیت در عمل جراحی، نسبت به فرد دیگر متفاوت است در نتیجه مسیر و نتایج توانبخشی نیز متفاوت خواهد بود.
اهمیت توانبخشی کودکان چیست؟
به توصیه سازمان جهانی بهداشت (WHO) مهمترین قسمت توانبخشی کودکان مشاهده و ارزیابی بالینی کودک است. متخصصان توانبخشی کودکان در ارزیابی و درمان کودکانی که از بدو تولد تا اوایل سنین نوجوانی مبتلا به بیماری های تنفسی، رشدی، اسکلتی عضلانی، عصبی، گفتاری، رفتاری یا سایر بیماری ها هستند، می کوشند. آنها با والدین، پزشکان عمومی، معلمان و پرستاران همکاری نزدیکی دارند تا نیازهای فردی کودک را ارزیابی کنند و در صورت وجود یا ریسک ایجاد اختلالات اقدامات لازم را توصیه و اجرا کنند. کودکانی که توانبخشی را بطور مستمر انجام می دهند در دراز مدت وضعیت بسیار بهتری دارند و خیلی زودتر به فعالیت کامل و اجتماع باز می گردند.
اهداف توانبخشی چیست؟
اهداف توانبخشی در کودکان و بزرگسالان می تواند مشابه باشد. برای بسیاری از بیماران، جراحی پایان روند درمان نیست و آنها برای بهبودی مشکلی که به آن مبتلا شده‌اند یا حتی برطرف کردن عوارض جراحی که انجام داده‌اند، به توانبخشی نیاز پیدا می کنند. علاوه بر این اختلالاتی که فاقد درمان دارویی یا جراحی هستند نیز مورد هدف قرار می گیرند.
توانبخشی کودکان چه زمانی لازم است؟
متخصصین توانبخشی کودکان برای بهبود زندگی و عملکرد روزانه کودکانی که از طیف وسیعی از آسیب ها و شرایط مادرزادی رنج می برند، آموزش دیده اند. نقش توانبخش کودک این است که با او و خانواده اش همکاری کند تا حداکثر پتانسیل کودک برای عملکرد مستقل در خانه، مدرسه و … بدست آید و ارتباط مناسب و فعال برقرار کند.
توانبخشی کودکان چه اختلالاتی را پوشش می دهد ؟
*توانبخشی از کودکان بستری در بخش مراقبت های ویژه
*توانبخشی کودکان کم توان ذهنی
*توانبخشی آموزشی و شناختی کودکان
*توانبخشی کودکان یا اطفال دارای بیماری های مزمن و حاد مانند بیماری پروانه ای
*توانبخشی کودکان دارای اختلال رفتاری و خلقی
*توانبخشی کودکان دارای اختلال اتیسم
*توانبخشی کودکان دارای بیش فعالی و نقص توجه
*و…
انواع توانبخشی کودکان چه تفاوتی با توانبخشی معمولی دارد؟
کودکان اغلب نمی دانند چرا تحت درمان هستند. بازی، مشارکت خانواده و مراقبت های فردی خاص و روحیه و شخصیت هر کودک از ویژگی های درمانی توانبخشی کودکان است. لازم است که عوامل سرگرم کننده و انگیزشی در فعالیت های عملکردی گنجانده شود تا درمان برای کودک لذت بخش باشد. علاوه بر این، متخصص توانبخشی اطفال در تمام طول درمان حمایت، مراقبت و همکاری خانواده کودک را برای بهبود و رسیدن به نتی مطلوب نیاز دارد.
انواع توانبخشی کودکان شامل چه مواردی می باشد؟
۱.گفتاردرمانی
۲.کاردرمانی جسمی
۳.کاردرمانی ذهنی
۴.فیزیوتراپی
۵.بینایی سنجی
۶.شنوایی سنجی
۷.مشاوره و روانشناسی
۸.مددکاری اجتماعی
۹. مدیریت توانبخشی
هر یک از این رشته ها برای کمک به فرد برای بهبود در عملکردی خاص است و گاهی فرد آسیب‌دیده همزمان به چند اقدام توانبخشی با هم نیاز دارد.
در ادامه به شرح مختصری از هر حیطه توانبخشی می پردازیم:
۱.گفتار درمانی
متخصصین گفتار درمانی (speech therapy) یا آسیب شناسان گفتار و زبان، به درمان افرادی که در برقراری ارتباط و گفتار خود مشکل دارند می‌پردازند. گفتار درمانی می‌تواند به درمان طیف گسترده‌ای از مشکلات مربوط به زبان، ارتباط، صدا، بلع و روان صحبت کردن کمک کند. گفتار درمانی ممکن است به بهبود یا درمان اختلالاتی مانند فلج مغزی، شکاف کام یا سندروم داون که منجر به مشکلاتی در نوشیدن، بلع و برقراری ارتباط می‌شود، کمک کند. کودکانی که مشکلات گفتاری مانند لکنت یا نوک زبانی صحبت کردن دارند نیز می‌توانند تحت آموزش یک گفتاردرمانگر از تمرینات ارتباطی بهره‌مند شوند تا منجر به درمان کامل یا بهبودی نسبی شود. بکودکانی که مشکلات یادگیری دارند یا بزرگسالان مبتلا به بیماری‌های دیگری مانند سکته مغزی، مشکلات سر و گردن، بیماری پارکینسون یا زوال عقل هستند نیز، می‌توانند با کمک یک متخصص گفتار درمانی به بهبود زندگی خود کمک نمایند.
چه کودکانی به گفتاردرمانی نیاز دارند؟
*کودکان با مشکلات تلفظی
*کودکان با مشکلات خواندن و نوشتن
*کودکان با مشکل در کنترل عملکرد عضلات برای گفتار
*کودکان یا نوزادان دارای مشکلات بلع
*کودکان دچار نقص در درک و بیان به علت مشکلات و آسیب های مغزی حین یا بعد از زایمان
*کودکان دارای لکنت
*کودکان مبتلا به سندرم های مختلف از جمله سندرم داون
*کودکان مبتلا به اتیسم
*کودکان با مشکلات تغذیه
*کودکان فلج مغری
*کودکان شکاف کام
*کودکان با مشکلات در کیفیت صدا
۲.کاردرمانی
متخصصین کار درمانی (occupational therapy) به افرادی که برای مشارکت و انجام کارهای روزانه خود، دچار مشکل هستند، کمک میکنند. در اینجا منظور از کار، الزاما شغل و حرفه نمی‌باشد و می‌تواند شامل مراقبت از خود، فعالیت‌های روزانه در کودکان نیز باشد. کاردرمانگر به وسیله ایجاد تغییر و اصلاح مواردی که مانع انجام فعالیت‌هایی مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، مسواک زدن و انجام فعالیت‌های مدرسه یا محل کار می شود، به بهبود شیوه زندگی بیمار کمک میکنند. این اصلاحات ممکن است شامل تغییر در نحوه انجام کارها، تغییر در محل انجام کار یا گسترش مهارت‌های فردی به منظور انجام کاری خاص باشد.
چه کودکانی به کاردرمانی نیاز دارند؟
* کودکان دارای ناتوانی جسمی برای غذا خوردن، نوشتن و استفاده از رایانه به تمرین های کار درمانی نیاز دارند.
* کودکانی که به دلیل آسیب دیدگی توانایی در دست گرفتن قاشق را ندارد، برای بازیابی قدرت و اصلاح حرکات به کار درمانی نیاز دارد.
* کودکانی که دچار آسیب نخاعی شده‌اند، ممکن است برای جلوگیری از حرکات و رفتارهایی که موجب بدتر شدن شرایط آن ها می‌شود، به کار درمانی نیاز پیدا کنند.
۳.فیزیوتراپی
فیزیوتراپی معمولا برای تسکین درد، بهبود حرکات، بازیابی توان پس از سکته مغزی، آسیب دیدگی و جراحی، کمک به بهبود سریع تر پس از زایمان و بهبودی آسیب های ناشی از ورزش انجام می شود. فیزیوتراپ به افراد می‌آموزد که چگونه از وسایلی مانند واکر و عصا استفاده کنند. اگر فیزیوتراپی توسط پزشک معالج شما توصیه شود، متخصص فیزیوتراپی یا فیزیوتراپیست با ارزیابی قدرت تحرک، میزان تعادل، ضربان قلب و برخی موارد دیگر، برنامه‌ای برای کاهش علائم و کمک به شما در جهت بازیابی عملکرد و تحرک تنظیم می‌کند.
چه کودکانی به فیزیوتراپی نیاز دارند؟
*کودکان نیازمند تمرینات و حرکات کششی مخصوص برای تسکین درد، بهبود تحرک و بازیابی قدرت
* کودکان نیازمند ماساژ، گرما یا سرما درمانی و امواج فراصوتی برای کاهش درد و بهبود گرفتگی عضلات
* تمرینات حفظ تعادل و راه رفتن در کودکان
* انجام تمرینات با وسایلی که به بهبود حرکت و حفظ تعادل کمک میکنند، مانند عصا، واکر و صندلی چرخ دار
* مدیریت درد
* تقویت قلب و عروق
