«آیا بیش فعالی بد است؟» سوالی است که ذهن والدین کودکان بیش فعال را مشغول میکند. بسیاری از والدین شیطنت و بازیهای پر تحرک کودکی را با بیش فعالی اشتباه میگیرند. هر تحرک و جنب و جوشی نشانه بیش فعالی نیست. شاید به این دلیل، این تصور اشتباه را دارند که آستانه تحمل والدین کم شده است. اختلال بیش فعالی یا ADHD مسالهای نیست که با نظر والدین تشخیص داده شود. بلکه باید توسط یک روانشناس یا روانپزشک مورد بررسی قرار گیرد.
یکی از رایجترین اختلالات دوران کودکی اختلال ADHD یا بیش فعالی است. در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی آمریکا، ویرایش پنجم DSM-5 به آن اشاره شده است. معیارهای تشخیصی برای شناخت کم توجهی، بیش فعالی-تکانشگری و ترکیبی از آنها بیان شده است.
اما سوال اینجاست که آیا بیش فعالی بد است؟
آیا بیش فعالی بد است؟ عوارض بیش فعالی چیست؟
پاسخ به این سوال که «آیا بیش فعالی بد است؟» را باید در اطراف جست و جو کرد. به عبارت دیگر باید به تاثیر مثبت یا منفی آن در زندگی کودک و بزرگسالان توجه نمود. اختلال کم توجهی- بیش فعالی از کودکی و سنین مدرسه (7 الی 8 سالگی) آغاز میشود. بنابراین اثرات مختلفی دارد و ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد. اثرات ناشی از اختلال بیش فعالی عبارتند از:
- عزت نفس کودک بسیار کم خواهد شد.
- نمیتواند بر روی یک موضوع تمرکز کند.
- در فرآیند یادگیری، خواندن، نوشتن و درک مطالب ناتوان است.
- در تعامل با همسالان مشکل دارد و به راحتی با آنها کنار نمیآید.
- به خاطر رفتارهای هنجارشکنانه دچار دردسرهای پی در پی میشود.
- هر نوع محرک (حتی بی اهمیت) به راحتی حواس او را پرت میکند.
- رفتارهای تخریبی مانند آسیب رساندن به خود، دیگران یا اموال را مشاهده میشود.
- کودکان بیش فعال تمایل به رفتارهای پرخاشگرانه دارند و عصبانیت و خشونت بیشتری از خود نشان میدهند.
- کودک نمیتواند آرام روی صندلی در کلاس بنشیند و به معلم گوش دهد. در نتیجه دچار افت تحصیلی میشود.
آیا بیش فعالی بد است، اختلالهای ناشی از عدم درمان
اکنون میتوانیم با توجه به معیارهای ذکر شده بگوییم که آیا بیش فعالی بد می باشد؟ یا خیر؟ باید بگوییم در صورت عدم مداخله درمانی، جواب مثبت است. اختلالهای دیگری که در صورت عدم درمان به موقع در فرد بروز پیدا میکنند عبارتند از:
- اختلال افسردگی
- اختلالهای یادگیری
- اختلالهای اضطرابی
- اختلالهای شخصیت
- اختلالهایی که باعث تیک ماهیچهای و… میشوند.
موارد ذکر شده میتوانند بر روی زندگی فردی، خانوادگی، تحصیلی، روابط دوستانه و بین فردی تاثیر منفی بگذارند. نکته مهم این است که تمام موارد ذکر شده قابل پیشگیری هستند. البته باید اقدامات درمانی در سریعترین زمان ممکن شروع شوند. سنین کودکی، دوره طلایی درمان اختلال بیش فعالی می باشد.
بیان فواید بیش فعالی
درباره این موضوع نگران کننده که آیا بیش فعالی بد است؟ بهتر است از زاویه دیگری به این موضوع نگاه کنیم.
- کودکان بیش فعال دارای انرژی و تحرک وصف ناپذیری هستند. هر موضوعی توجه آنها را به خود جلب میکند. راه حلهای خلاقانه و گاهی همراه با خطر را انجام میدهند.
- غالبا ریسک پذیر هستند و ترسی از رسیدن به اهداف خود ندارند. موارد ذکر شده را میتوان به یک مسیر درست هدایت کرد و فرصتهای بهینه و استثنائی را برایشان خلق کرد. این موضوع میتواند منجر به انتخاب شغل و علایق منحصر به فرد متناسب با ویژگیهای فرد شود.
- این کودکان از هیچ خطری نمیترسند و میتوانند در آینده شغلهایی مانند آتش نشانی، رانندگی و حتی رشتههای ورزشی را انتخاب کنند.
- این کودکان پر انرژی هستند، بنابراین والدین آگاه و گفتار درمانگر متخصص آنها را به فضای ورزشی و… هدایت میکنند.
- خلاق هستند و در کوتاهترین زمان یک راه حل را انتخاب میکنند، حتی اگر پر از خطا باشد. آموزشهای لازم میتواند به آنها دیدگاههای متفاوتی درباره موقعیتها را نشان دهد.
- یکی از ویژگیهای کم توجهی-بیش فعالی گاهی تمرکز بیش از حد بر روی یک موضوع است (برخلاف عدم تمرکز و توجه). این موضوع میتواند به حل موضوع کمک کند.