زایمان زودرس زایمانی است که قبل از هفته سی و هفتم بارداری اتفاق بیفتد. در صورتی که بارداری طبیعی ۴۰ هفته به طول می انجامد. ماندن نوزاد در هفته های آخر بارداری در رحم، برای افزایش وزن و رشد کامل اندام های حیاتی اهمیت ویژه‌ای دارد و به همین دلیل است که اغلب نوزادان نارس مشکلات بیشتری از سایر نوزادان داشته و نیاز به بستری شدن در بیمارستان ها دارند.کاردرمانی برای نوزادان نارس نقش مهمی دارد.
کاردرمانگران نقش مهمی در رشد نوزادان نارس که در معرض خطر افزایش رشد قرار دارند ایفا می کنند. هدف از کاردرمانی برای نوزادان نارس مراقبت های ویژه از مراحل رشدی نوزادان و آموزش والدین آن ها است. کاردرمانگر سعی دارد تا شرایط استرس زای ناشی از عدم رشد بخش های مختلف بدن نوزاد، از جمله سیستم عصبی را کاهش دهد. درمانگر به ایجاد ثبات فیزیکی، آرامش، شادابی و توانایی تعامل نوزاد با محیط و افراد کمک شایانی می‌کند .
تفاوت های نوزاد نارس با نوزاد طبیعی
نوزادان نارس معمولاً در موارد زیر با نوزادان طبیعی تفاوت دارند :
- رنگ پوست
- الگوی تنفس
- علائم احشایی
- تون عضلانی
- حرکات بدن
نوزادان طبیعی تعامل مناسبی را با محیط و افراد اطراف خود برقرار می‌کنند.
اما نوزادان نارس در تعامل با اطرافیان دچار استرس شده و این عدم تعامل با محیط باعث بروز مشکلاتی در تنفس طبیعی، حرکات و تون عضلانی، خواب و بیداری، بردن دست به سمت دهان گرفتن مکیدن و… می شود .
اهداف کاردرمانی برای نوزادان نارس
بعد از ترخیص نوزاد از بیمارستان نقش والدین اهمیت پیدا می کند. والدین باید بر حسب شرایط نوزاد خود درمان های مورد نیاز او را پیگیری نمایند. کاردرمانی علاوه بر تمرینات حرکتی، برخی تحریکات حسی و مداخلات دیگری را که برای نوزادان نارس از اهمیت بالایی برخوردار است در اختیار والدین قرار می دهد.
- پوزیشن دهی مناسب برای نوزادان نارس
پس از به دنیا آمدن نوزاد نارس به این دلیل که عضلات او هنوز قدرت کافی جهت حرکات در خلاف نیروی جاذبه را ندارند و نوزاد نمی تواند همانند نوزادان عادی تحرک داشته باشد و وضعیت بدنی خود را تغییر دهد.
ضروری می باشد که وضعیت او متناوب توسط مراقب یا والدین تغییر یابد.
اگر نوزاد به مدت طولانی در یک وضعیت قرار بگیرد باعث ضعف برخی از عضلات و خشک شدن مفاصل می گردد. توصیه می‌شود به صورت متناوب وضعیت نوزاد را تغییر دهید و موقعیت هایی را جهت قرار گیری نوزاد به پشت، شکم و پهلو فراهم کنید. دست و پاهای نوزاد را طوری قرار دهید که آرام باشد و بی قراری نکند.
- تغذیه مناسب
نارس به دنیا آمدن نوزادان یکی از علل بروز مشکلات تغذیه در این نوزادان می باشد. از جمله مشکلات تغذیه نوزادان نارس قدرت ناکافی، ضعف در مکیدن و عدم وجود هماهنگی بین مکیدن و بلع می باشد.
تغذیه نوزادان بیشتر از اینکه به سن وابسته باشد به وزن آنها بستگی دارد. معمولاً نوزادانی که زیر یک کیلوگرم وزن دارند، تغذیه خارج از سیستم گوارش مثل تغذیه وریدی دارند.
اصولی که برای تغذیه بهتر نوزاد پیشنهاد می شود:
- به نوزاد کمک کنید تا دست خود را به دهان ببرد
- نوزاد را طوری نگه دارید که سر او در خط وسط قرار گرفته و تا حد ممکن به شکل قائم باشد
- استفاده از شیر مادر که باعث تحریکات حسی و آزادسازی هرمون های گوارشی در نوزاد میگردد توصیه می شود
- وجود تحریکات حسی حین غذا دادن به نوزاد مانند پخش موسیقی ملایم، ماساژ، …
- هنگامی که نوزاد در هوشیاری و بیداری کامل است به او غذا دهید .
تحریکات حسی نوزاد
برای جلوگیری از محرومیت حسی در نوزاد نارس و مشکلات ناشی از آن بهتر است والدین یا مراقبین تحریکات حسی مناسب را برای نوزاد فراهم کنند. برای نوزادان کوچک از تحریکات تک حسی و برای نوزادان بزرگتر از تحریکات چند حسی استفاده می شود(ادغام چند حس). مثلاً هنگام ماساژ نوزاد یک موسیقی ملایم پخش شود.
انواع تحریکات حسی
- ماساژ نوزاد
ماساژ دادن نوزاد نارس به بهبود تغذیه، وزن، وضعیت هوشیاری و خواب، کاهش استرس و ارتباط بین والدین و نوزاد کمک می کند. ماساژ نوزاد نارس باید کاملاً آرام، ملایم و متفاوت از ماساژ های دیگر کودکان باشد. هدف اصلی از ماساژ در نوزادان نارس لمس آرام پوست می باشد. توجه کنید که از حرکات استرس زا مانند ضربه زدن به بدن نوزاد در حین ماساژ پرهیز نمایید.
- مراقبت کانگورویی (تماس پوست با پوست)
این روش شامل تماس بدن نوزاد با بدن والدین بدون وجود هیچ لباسی می باشد. مزایای این روش برای نوزادان نارس شامل تنظیم ضربان قلب، تنظیم تنفس و دمای بدن، بهبود رشد و افزایش وزن، کاهش استرس می باشد.
نحوه انجام : لباس های تن خود و نوزاد را درآورده در حالتی که دمای محیط مطلوب است و بدن شما نیز سرد نیست نوزاد را روی سینه خود قرار داده و پتویی روی خود بکشید و مدتی در این حالت باقی بمانید.
مداخلات حرکتی
رشد حرکتی نوزادان نارس نیست طبق روال رشد طبیعی همه نوزادان، از کنترل سر شروع شده و به سمت پاها و لگن ادامه می یابد و فقط کسب این مراحل حرکتی با تاخیر همراه خواهد بود.
معمولاً نوزادان نارس پس از تاخیر در کسب این مراحل حرکتی توسط پزشک به کار درمانی ارجاع داده می‌شوند. حضور منظم در جلسات درمان و صبور بودن باعث پیشرفت مهارت های حرکتی در این نوزادان خواهد شد.
کاردرمانگر تمریناتی را در حین جلسه درمان ارائه کرده و تمریناتی نیز برای منزل در نظر گرفته می شود. این تمرینات حرکتی به نوزادان نارس کمک می کنند تا تقریبا پای هم سن های خود مراحل رشدی را پشت سر بگذارند.
