بیش‌فعالی، یا اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال رفتاری و عصبی می باشد که معمولا در دوران کودکی آغاز می‌شود و ممکن است در دوران بزرگسالی نیز باقی بماند. این اختلال می‌تواند تأثیر مهمی بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و روابط بین فردی فرد داشته باشد.
بیش فعالی یا ADHD یکی از متداول‌ترین عارضه هایی است که معمولا در سنین پایین مشاهده می شود.بر اساس تحقیقات حدودا ۳ الی ۵ درصد کودکان کمتر از ۷ سال و نوجوانان در دوره بلوغ، با این عارضه دست و پنجه نرم می کنند.این اختلال ممکن است با مشکلاتی نظیر تحرک های بیش از حد و ناتوانی در تمرکز همراه باشد.
علائم ADHD:
علائم بیش‌فعالی یا ADHD می توانند در سه حوزه اصلی ظاهر شوند:
۱.نقص توجه:
افرادی که از بیش‌فعالی رنج می برند، ممکن است دچار نقص توجه شوند. این امر شامل مشکلاتی مانند دشواری در توجه و تمرکز بر موضوعات مشخص، عدم تاب آوری و پایبندی در انجام وظایف، توجه بیش از حد به جزئیات ناچیز و غیرضروری و فراموشی می شود.
۲. تکانشگری:
کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش‌فعالی ممکن است بیش از حد برانگیخته و فعال باشند. آن ها ممکن است حالت بی‌قراری و عصبانیت بیش‌ازحد، ناتوانی در یک جا نشستن، انجام حرکات بی هدف و تکانشگری و فعالیت بیش از حد جسمانی داشته باشند.
۳.ترکیبی:
برخی افراد دچار هر دو نوع نقص توجه و تکانشگری هستند. آن ها به طور همزمان دارای همه یا برخی ار علائم هر دو حالت هستند.
برخی از علائم رفتاری بیش فعالی:
- بیش از حد معمول فعالیت و تحرک دارند
- دائما و به راحتی حواسشان پرت شده و نمی‌توانند حتی برای مدت کوتاهی مشغول یک عمل ثابت و واحد باشند
- تکانشی هستند و بدون فکر و ناگهانی دست به کار هایی می‌زنند
- تمرکز کردن برایشان بسیار سخت و دشوار است-حرف شنوی کمی دارند
- در سازمان دادن کار ها با مشکل رو به رو هستند
تشخیص ADHD:
تشخیص بیش‌فعالی (ADHD) توسط متخصصین بهداشت روانی و روانپزشکان صورت می گیرد. روش های معمول برای تشخیص بیش‌فعالی عبارتند از:
مصاحبه و تاریخچه پزشکی:
متخصص در ابتدا با خود فرد و همچنین با والدین یا مراقبین او مصاحبه می کند تا اطلاعات دقیقی درباره علائم، سابقه و شدت اختلال دریافت نماید. این مرحله شامل بررسی نقاط ضعف توجه، میزان تکانشگری و رفتار های نامناسب در محیط های مختلف می شود.
مقیاس ها و پرسشنامه ها:
معمولاً از مقیاس ها و پرسشنامه های استاندارد برای ارزیابی علائم و شدت بیش‌فعالی استفاده می شود. این پرسش‌نامه‌ها شامل پرسشنامه هایی مانند ADHD-RS (مقیاس ارزیابی بیش‌فعالی و نقص توجه) و Conners’ Rating Scales می باشد.
ارزیابی رفتاری:
در برخی موارد ممکن است نیاز به ارزیابی رفتاری در محیط های مختلف مانند مدرسه یا محیط منزل و خانواده باشد. این ارزیابی ممکن است توسط متخصصان روانشناسی انجام شود و به ویژه در کودکان، رفتار ها و عملکرد آن ها در محیط های متفاوت بررسی خواهد شد.
جمع آوری اطلاعات از منابع دیگر:
متخصص ممکن است اطلاعاتی از منابع دیگر نظیر معلمان یا مشاوران مدرسه دریافت و جمع آوری کرده تا دیدگاه های مختلف را به طور کامل در مورد علائم و رفتار فرد بدست آورد.
اهمیت دادن به ارزیابی دقیق و تشخیص حرفه‌ای بیش‌فعالی به جهت انتخاب و تنظیم برنامه مناسب درمانی بسیار مهم است. بهتر است با متخصصان مربوطه ملاقات کنید و با آن ها در مورد علائم و نگرانی‌هایتان صحبت کنید تا ارزیابی کاملی انجام شده و درمان مناسب برای شما طراحی شود.
تست های ADHD:
تست کانرز (Conners’ Rating Scales) یکی از مقیاس های استاندارد برای ارزیابی علائم بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) است و براساس گزارش های والدین، معلمان و خود فرد مورد ارزیابی قرار می گیرد.
این تست شامل چندین نسخه است که هرکدام برای گروه سنی خاص و محیط مشخصی طراحی شده‌اند.از جمله نسخه های کودکان، نوجوانان و بزرگسالان. این تست با استفاده از پرسشنامه ها و سوالات متنوعی که به عناصر و ابعتد مختلف بیش‌فعالی و نقص توجه می پردازند، علائم، شدت و نوع بیش‌فعالی و نقص توجه را ارزیابی می کند.
تست ADHD-RS (Attention Deficit Hyperactivity Disorder Rating Scale) یکی از مقیاس های استاندارد است که برای ارزیابی علائم بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) در کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار می گیرد. این تست به صورت پرسشنامه است که توسط والدین، معلمان و خود فرد پاسخ داده شده و سپس ارزیابی می شود.
این تست شامل ۱۸ سوال است که به سه دسته تقسیم می شوند: نشانه های بیش‌فعالی، نشانه های نقص توجه و نشانه های همزمان بیش‌فعالی و نقص توجه. پاسخ به هر سوال بر اساس فرکانس و شدت علائم در دو هفته گذشته بررسی می شود. این تست به متخصصین بهداشت روانی و روانپزشک کمک می کند تا شدت و نحوه تأثیرگذاری علائم ADHD بر فرد را ارزیابی کنند.
تست ADHD-RS برای ارزیابی اولیه و پیگیری تأثیر درمان در ADHD استفاده می شود اما باید توجه داشته باشید که تشخیص نهایی ADHD نیازمند ارزیابی تخصصی توسط یک متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک است، و تنها اعتماد به نتایج تست ADHD-RS کافی نیست. در صورتی که مشکوک به ADHD هستید، بهترین راه حل این است که با یک متخصص در این زمینه ملاقات و مشورت کنید تا ارزیابی کاملی در این زمینه انجام شده و تشخیص صحیح و درمان مناسب و به موقع برای شما تعیین شود.
