اتیسم یک اختلال رشدی در عملکرد مغز می‌باشد و افراد مبتلا به این اختلال، سه نوع علامت کلی از خودشان نشان می‌دهند : روابط اجتماعی ضعیف، وجود مشکلاتی در ارتباطات کلامی و غیرکلامی و همچنین علایق و فعالیت های محدود. علائم این اختلال در سه سال اول زندگی بروز می‌کنند و در سرتاسر زندگی فرد وجود خواهند داشت. دلیل واحد و مشخصی برای اتیسم وجود ندارد اما بر اساس تحقیقات، ژنتیک تاثیر به سزایی در بروز این اختلال دارد. تاکنون هیچ درمان قطعی برای اتیسم شناخته نشده و داروی بخصوصی نیز برای درمان آن وجود ندارد. این اختلال در پسران بیشتر از دختران دیده می‌شود و وضعیت اجتماعی، اقتصادی، سبک زندگی و میزان تحصیلات والدین بر بروز اتیسم نقشی ندارد. در این مطلب درباره بازی‌های مخصوص کودکان اتیسم صحبت می کنیم.
برخی از علائم متداول اتیسم
عدم وجود تماس چشمی
تاخیر در مهارت های گفتاری و ارتباطی
واکنش های غیر منتظره و اغراق آمیز به برخی صدا ها، بو ها، مناظر و لمس
وجود رفتار های تکراری و کلیشه‌ای
وجود وابستگی های شدید به روتین های زندگی
تمرکز وسواسی بر روی برخی اشیا
عدم پاسخ به نام خود
کم بودن گستره توجه و تمرکز
بازی‌های مخصوص کودکان اتیسم
کودکان در حالت طبیعی در مراحل رشد خود، ۶ مهارت اصلی بازی را می‌آموزند اما کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است برای یادگیری این مهارت ها به کمک نیاز داشته باشند. در ادامه این مهارت های اصلی و راهکارهایی برای رشد هرکدام ارائه خواهد شد :
۱. بازی‌های اکتشافی
بازی اکتشافی زمانی است که کودک به جای اینکه ففط بازی کند، به کشف کردن و بررسی کردن اشیا و اسباب بازی ها می‌پردازد. به عنوان مثال ماشین اسباب بازی را با دست لمس می‌کند، لگو را در دهان خود می‌کند یا به پاهای عروسک خود نگاه می‌کند. در تمامی این فعالیت ها کودک درحال یادگیری و درک دنیای اطراف از دریچه اشکال، رنگ ها، اندازه ها و بافت های مختلف می‌باشد.
اگر این رفتار و فعالیت ها در کودک اتیسم دیده نشد، او را تشویق به این کار می‌کنیم. مثلا وقتی در حمام است از او می‌خواهیم که به اطراف آب بپاشد یا صابون را در دست خود بگیرد.
۲. بازی علت و معلولی
بازی علت و معلولی زمانی اتفاق می‌افتد که کودک با اسباب بازی هایی درحال بازی است که نیاز به انجام کاری دارند تا یک نتیجه حاصل شود. مثلا دکمه‌ای را روی اسباب بازی فشار دهد تا موسیقی پخش شود.
کودک اتیسم ممکن است به تنهایی این عمل را یاد بگیرد ولی در برخی موارد نیز لازم است تا عملکرد درست اسباب بازی را به او نشان دهیم. زمانی که به موفقیت دست یافت او را تشویق می‌کنیم و این تشویق یادگیری او را تسریع خواهد کرد.
بازی‌های مخصوص کودکان اتیسم
۳. بازی‌های عملکردی
این بازی هنگامی است که کودک با اسباب بازی ها به گونه‌ای که برای آن عمل ساخته شده‌اند بازی می‌کند. مثلا ماشین را هل می‌دهد و یا می‌کشد تا حرکت کند، گوشی اسباب بازی را نزدیک گوش خود نگه می‌دارد و….
کودکان اتیسم ممکن است این بازی را به خوبی انجام ندهند. می‌توان از روش های زیر برای تقویت این مهارت در آن ها استفاده کرد :
رو به روی کودک بنشینید به طوری که شما را مقابل خود ببیند و با شما ارتباط بگیرد. سپس خودتان با اسباب بازی، بازی کنید تا نحوه استفاده از آن را یاد بگیرد و تشویق شود.
چند اسباب بازی در اختیار او بگذارید تا خودش یکی از آن ها را انتخاب کند و تحت فشار قرار نگیرد.
ابتدا هرکاری که کودک با اسباب بازی انجام می‌دهد را تکرار کنید، سپس فعالیت درست را وارد بازی کنید. مثلا اگر کودک چرخ ماشین را می‌چرخاند شما نیز همان کار را انجام دهید. سپس ماشین را به درستی در دست گرفته و آن را حرکت دهید.
در مراحل بازی، هر زمان کاری را به درستی انجام داد او را تشویق کنید.
هرگاه مرحله‌ای از بازی برای کودک خسته کننده شد، بازی را ادامه ندهید.
چه بازی هایی برای کودکان اتیسم خوب است ؟
۴. بازی‌های سازندگی
در این بازی ها کودکان چیز هایی درست می‌کنند یا می‌سازند. این عمل نیازمند انجام کارهایی برای رسیدن به یک هدف است مثل درست کردن پازل را روی هم گذاشتن لگو ها برای ساخت چیزی.
برخی از کودکان اتیسم در این گونه بازی ها کند هستند. در این کودکان ابتدا خودتان آن بازی را انجام دهید تا کودک ببیند و بیاموزد. مثلا لگو ها را روی هم بچینید تا یک برج ساخته شود.و او را تشویق کنید تا خودش شبیه به آن را بسازد.
۵. بازی‌های بدنی
بازی‌های بدنی شامل تمام بازی هایی می‌شود که بخشی یا تمام اعضای بدن را درگیر می‌کند. مانند دویدن، کشتی گرفتن، دوچرخه سواری، شنا و ….
۶. بازی‌های وانمودی
این بازی ها زمانی است که کودکان وانمود می‌کنند و یا از قوه تخیل خود در بازی استفاده می‌کنند. مثلا به عروسک خود غذا می‌دهند، وانمود می‌کنند درحال اتو کردن لباس، آشپزی یا رانندگی کردن هستند و …
بازی وانمودی معمولا دیر تر از سایر بازی ها و در سن ۲ سالگی شکل می‌گیرد. این نوع بازی برای رشد مهارت های اجتماعی، ارتباطی و زبان ضروری است. ظهور بازی های وانمودی معمولا درکودکان اتیسم دارای تاخیر است اما اغلب این کودکان در نهایت این بازی را می‌آموزند.
زمانی که کودک موفق به اجرای چند بازی وانمودی ساده می‌شود، شما می‌توانید مهارت های وانمودی او را با شکستن یک بازی به چند مرحله‌ی ساده تر و کوچک تر ارتقا دهید.
